Μάης ’68: 55 χρόνια μετά

ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ νο 11
Μάης 2008

Το παρακάτω άρθρο είναι το α’ μέρος από το αφιέρωμα στον Μάη του 1968 που δημοσιεύτηκε στο Αντιπολεμικό Δελτίο νο 11 το Μάη του 2008. Το Αντιπολεμικό Δελτίο ήταν περιοδικό της Αντιπολεμικής Αντιιμπεριαλιστικής Επιτροπής Καρδίτσας και εκδίδονταν από το 2002 μέχρι και το 2009.

Βολεύει πολλούς, ακόμα και σήμερα, 40 χρόνια μετά, να παρουσιάζουν τον Μάη του ’68 σαν μια εξέγερση που έγινε για την ελεύθερη πρόσβαση στους γυναικείους κοιτώνες των φοιτητικών εστιών. Και για πολλούς όλα άρχισαν στις 8 Ιανουαρίου του 1968, τότε που στη πανεπιστημιούπολη της Ναντέρ, στα εγκαίνια μιας πισίνας από τον Γάλλο υπουργό Παιδείας, ο φοιτητής Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ γίνεται διάσημος επειδή παραβιάζοντας το πρωτόκολλο της τελετής, διασπά τον κλοιό των επισήμων, πλησιάζει τον υπουργό, του ζητάει φωτιά και στη συνέχεια λογοφέρνει μαζί του για τα σεξουαλικά προβλήματα των νέων.

Όλα αυτά τα χρόνια έχουν γραφτεί πολλά και από πολλούς για το Μάη του ‘68. Βιβλία, άρθρα, αφιερώματα, συνεντεύξεις… με το καθένα από αυτά να αποτελεί και μια ιδιαίτερη «ερμηνεία», μια ιδιαίτερη «ανάγνωση» του Μάη, των όσων έγιναν αλλά και των όσων προηγήθηκαν και ακολούθησαν. Ήταν μόνο μια φοιτητική εξέγερση; Ποια η συμμετοχή της εργατικής τάξης, των αγροτών, των μεσοστρωμάτων; Ποια η στάση της αριστεράς; Ποια τα αίτια, οι αφορμές, τα αιτήματα, οι συνέπειες, τα αποτελέσματα; Ξεφεύγει από τα όρια ενός άρθρου να αναφερθούμε στο σύνολο των ζητημάτων. Αναγκαστικά, η (μικρή) αναφορά μας στο Μάη θα περιοριστεί σε πλευρές μόνο της εξέγερσης. Πλευρές που έχουν να κάνουν με την αντιιμπεριαλιστική πάλη των λαών που διεξάγονταν εκείνη την περίοδο και πόσο αυτή η πάλη ώθησε, επηρέασε, τροφοδότησε, συντέλεσε, συνέβαλε στις μεγάλες κινητοποιήσεις του ’68. Κινητοποιήσεις που ταρακούνησαν συνολικά τον πλανήτη και που δεν περιορίστηκαν στον περίβολο της Σορβόνης ούτε στα λιθόστρωτα του Καρτιέ Λατέν.

Το 1968 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η χρονιά που συμπυκνώνει όλα όσα σημάδεψαν συνολικά τη δεκαετία του ’60. Οι λαοί του κόσμου, πολύ γρήγορα μετά τη λήξη του Β’ παγκόσμιου πόλεμου, είδαν να διαψεύδονται οι υποσχέσεις των νικητών για «μακροχρόνια ειρήνη», οι ελπίδες τους για ένα κόσμο χωρίς πολέμους και ανταγωνισμούς. Μπορεί τον Ιανουάριο του 1968 ο Χάρολντ Ουίλσον να κηρύσσει στη Βουλή των Κοινοτήτων το τέλος της Βρετανικής αυτοκρατορίας, αλλά ήδη ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός πρόλαβε και διαδέχτηκε επάξια την βρετανική κοσμοκρατορία. Για να κατοχυρώσουν και να επεκτείνουν την κυριαρχία τους, για να εκτοπίσουν τους δυτικούς «συμμάχους» τους και για να ανταγωνιστούν την ανερχόμενη – τότε – ΕΣΣΔ,  οι Αμερικάνοι ξεδιπλώνουν την ιμπεριαλιστική τους πολιτική σ’ όλες τις άκρες του πλανήτη. Περιφερειακοί πόλεμοι,  επεμβάσεις, πραξικοπήματα, χούντες, είναι στην ημερήσια διάταξη. Στον αντίποδα της ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας ξεσπούν μεγάλα λαϊκά επαναστατικά και εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα που συγκλονίζουν ολόκληρο τον πλανήτη. Από την Ινδοκίνα μέχρι τη Λατινική Αμερική, από τις ΗΠΑ μέχρι την Ευρώπη και Ασία και από τη Μέση Ανατολή μέχρι και την Αφρική, επικρατεί «μεγάλη αναταραχή-θαυμάσια κατάσταση» (Μάο).

Όλα  αυτά τα χρόνια, στα πλαίσια του κομμουνιστικού κινήματος, βαθαίνει η ρήξη και η αντιπαράθεση γύρω από το «νέο πνεύμα» που εισήγαγε ο Χρουστσόφ και το 20^ο συνέδριο του ΚΚΣΕ (1956). Η τελευταία στην ιστορία κοινή διάσκεψη των κομμουνιστικών κομμάτων πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα το 1960. Τον Απρίλη του 1968, από τη κοινή διάσκεψη των Κ.Κ. απέχουν Κίνα, Κούβα, Αλβανία, Ρουμανία, και Γιουγκοσλαβία. Στην Κίνα, με την καθοδήγηση του Μάο, ξεσπά (1966) η Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση. «Βομβαρδίστε τα επιτελεία» προτρέπει ο Μάο με τον τίτλο του πρώτου δικού του τατζεμπάο (εφημερίδα τοίχου) τον Απρίλη του 1966. Απευθύνεται στη βάση, στις πλατιές μάζες των εργαζόμενων και της νεολαίας και τους καλεί να αμφισβητήσουν την αυθεντία του κόμματος, να αντιταχθούν στην αστική γραμμή μέσα στο κόμμα, να πάρουν στα δικά τους χέρια τη σοσιαλιστική οικοδόμηση και το προχώρημα της επανάστασης κόντρα στην καπιταλιστική παλινόρθωση. Δυο χρόνια αργότερα, το Μάη του ’68, στη Ναντέν και στη Σορβόννη τα ίδια συνθήματα: «Η επανάσταση δεν είναι των επιτροπών. Είναι δική σου», «η πολιτική διαμορφώνεται στους δρόμους».

Με την «επανάσταση μέσα στην επανάσταση» οι κομμουνιστές της Κίνας επιχειρούν να απαντήσουν τα προβλήματα του προχωρήματος της επαναστατικής υπόθεσης την ίδια στιγμή που στην ΕΣΣΔ είχε δρομολογηθεί η καπιταλιστική παλινόρθωση. Στο «καπιταλισμός ή υπαρκτός σοσιαλισμός» αντιπαραθέτουν το «καπιταλισμός ή επανάσταση». Στην κατάπνιξη εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων στο όνομα της «ειρηνικής συνύπαρξης» αντιπαραθέτουν την ολόπλευρη στήριξη στους αγώνες των λαών. Δεν είναι τα όπλα αλλά οι μάζες που καθορίζουν τις εξελίξεις. «Χάρτινοι τίγρεις» είναι οι ιμπεριαλιστές και όλοι οι αντιδραστικοί, «να τολμάμε να αγωνιζόμαστε, να τολμάμε να νικάμε» έλεγε ο Μάο. «Να είμαστε ρεαλιστές, να ζητάμε το αδύνατο» ήταν ένα από τα συνθήματα του Γαλλικού Μάη.

Οι νέες, προωθημένες μορφές πάλης (καταλήψεις πανεπιστημίων - πραγματική «ιεροσυλία» για την περίοδο, καταλήψεις εργοστασίων μέσα από εργατικές επιτροπές, κλπ), η αμφισβήτηση της ιεραρχίας, η κριτική των ειδικών («οι εκπαιδευτές πρέπει να εκπαιδευτούν»), η κριτική της «ουδέτερης» επιστήμης, η ανάδειξη της αλλοτρίωσης του εργαζόμενου (πέρα από τη «στενή» εκμετάλλευση) και όλα όσα «σημάδεψαν» το Γαλλικό Μάη, είχαν το «άρωμα» της κινέζικης πολιτιστικής επανάστασης.  Μια από τις τομές της ΜΠΠΕ ήταν οι αλλαγές στην εκπαίδευση και κυρίως την ανώτατη, με την ίδρυση και λειτουργία των εργοστασιακών πανεπιστημίων. Εκφραζόταν με τον πιο καθαρό τρόπο η αντίληψη των Κινέζων κομμουνιστών για το προχώρημα της ίδιας της παραγωγής σε σοσιαλιστική βάση, για την κατάργηση του διαχωρισμού χειρωνακτικής και πνευματικής εργασίας, για τις νέες παραγωγικές σχέσεις που διαμορφώνονταν. Οι εργάτες ανέβηκαν στα έδρανα και οι διανοούμενοι έγιναν εργαζόμενοι. Η πείρα από την παραγωγική διαδικασία εμπλουτιζόταν από την επιστημονική έρευνα και τον πειραματισμό, για να επιστρέψει πάλι πίσω στην παραγωγή.

Η ρήξη στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα εκφράστηκε σε όλα τα κομμουνιστικά κόμματα και σε όλα τα επίπεδα (ιδεολογικό, πολιτικό, οργανωτικό). «Μαοϊκές» οργανώσεις, τάσεις, κόμματα εμφανίστηκαν σ’ όλο τον κόσμο. Ως «μαοϊκοί», «κινέζοι», «αριστεριστές», «υπερεπαναστάτες» κλπ. κατηγορήθηκαν και οι εξεγερμένοι του Γαλλικού Μάη. Στη Ναντέν, στη Σορβόννη, στο “odeon”, στις φοιτητικές διαδηλώσεις κυριαρχούν τα πορτρέτα του Μάο, του Χο Τσι Μινχ, του Τσε.

Κεντρικό ζήτημα όλης αυτής της περιόδου: ο πόλεμος του Βιετνάμ. Το 1945 οι Βιετ Μινχ (αντάρτικο που συγκροτήθηκε από το Ι.Κ.Κ. ενάντια στην ιαπωνική εισβολή στη διάρκεια του Β’ παγκόσμιου πόλεμου) καταλαμβάνουν την εξουσία και ανακηρύσσεται η ανεξαρτησία του Βιετνάμ. Οι γάλλοι αποικιοκράτες αντιδρούν και το 1946 επιτίθενται στους Βιετ Μινχ στην Χαϊφονγκ. Έτσι, μετά τον πόλεμο ενάντια στους Ιάπωνες εισβολείς, ο Βιετναμέζικος λαός οδηγείται σ’ ένα νέο πόλεμο, αυτή τη φορά ενάντια στους Γάλλους αποικιοκράτες, που λήγει το 1954 μετά από τη συντριπτική στρατιωτική ήττα των Γάλλων στη μάχη του Ντεν Μπιεν Φου. Με τη Συμφωνία της Γενεύης (1954) η χώρα χωρίζεται σε Βόρειο και Νότιο Βιετνάμ με σύνορο τον 17^ο παράλληλο. Ο ηρωικός Βιετναμέζικος λαός αφού νίκησε και ξωπέταξε από τη χώρα του τους Γάλλους αποικιοκράτες βρίσκεται τώρα αντιμέτωπος με τους Αμερικάνους ιμπεριαλιστές. Το Νότιο Βιετνάμ μετατρέπεται σε προτεκτοράτο των ΗΠΑ. Χιλιάδες «στρατιωτικοί σύμβουλοι» και πακτωλός δολαρίων στηρίζουν το δικτατορικό καθεστώς. Το 1964 - και «επίσημα» πλέον – οι ΗΠΑ κήρυξαν τον πόλεμο στο Βόρειο Βιετνάμ. Μέχρι το 1966 πάνω από 500.000 χιλιάδες Αμερικανοί στρατιώτες επιχειρούν στο Βιετνάμ.

Στο έμπα του 1968 (23/1) διεξάγεται η μεγαλύτερη μάχη από την αρχή της έναρξης του πολέμου στο Βιετνάμ (επίθεση των Βιετ Κονγκ κατά της μεγαλύτερης αμερικανικής στρατιωτικής βάσης του Κε Σαν). Στις 31 Γενάρη 1968, οι αντάρτες του Νότιου Βιετνάμ εξαπολύουν μια νέα γιγάντια επίθεση σε εκατοντάδες σημεία σε όλη την έκταση της χώρας. Η «Επίθεση της Τετ» -από τη βιετναμέζικη Πρωτοχρονιά- έδειξε σε όλο το κόσμο ότι οι ΗΠΑ δεν είναι αήττητες. Αντίθετα, ένα αντάρτικο αγροτών καταφέρνει και ταπεινώνει τη μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη του κόσμου: η αμερικάνικη πρεσβεία στη Σαϊγκόν πέφτει στα χέρια των ανταρτών. Ο αντίκτυπος ήταν τρομερός. Το αντιπολεμικό κίνημα πήρε τεράστια ώθηση. Μεγάλες αντιπολεμικές και αντιιμπεριαλιστικές διαδηλώσεις συγκλονίζουν ολόκληρο τον κόσμο. Οι λαοί του πλανήτη συμπαραστέκονται στον ηρωικό αγώνα που δίνει ο Βιετναμέζικος λαός. Ψυχή και μυαλό αυτού του αγώνα το Ινδοκινέζικο Κομμουνιστικό Κόμμα (ΙΚΚ) που ιδρύθηκε από τον Χο Τσι Μινχ το 1930.

Σ’ όλο τον κόσμο, όλο και πιο συχνά ακούγεται στις διαδηλώσεις το σύνθημα «Χο! Χο! Χο Τσι Μινχ!-Τσε! Τσε! Τσε Γκεβάρα!». Συμπυκνώνει τα μηνύματα που έρχονται από τις «ζώνες των θυελλών»,  ενάντια στην καθυπόταξη των λαών είτε με την απειλή ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος (που επισείουν οι ΗΠΑ) είτε με τα μηνύματα της «ειρηνικής συνύπαρξης» της «συνεργασίας» και της «οικονομικής άμιλλας» με τον ιμπεριαλισμό (που εκπορεύονταν από τη Μόσχα). Λίγα χρόνια πριν, το 1964, σε ομιλία του στον ΟΗΕ, ο Τσε κριτικάρει ξεκάθαρα τη γραμμή της «ειρηνικής συνύπαρξης»: «η ειρηνική συνύπαρξη ανάμεσα στα κράτη δεν περιλαμβάνει τη συνύπαρξη ανάμεσα στους εκμεταλλευτές και στους υπό εκμετάλλευση, ανάμεσα στους καταπιεστές και στους καταπιεζόμενους», ενώ το Φλεβάρη του 1965, πάλι ο Τσε επιμένει στη γραμμή της ολομέτωπης σύγκρουσης με τον ιμπεριαλισμό: «Να δημιουργήσουμε δύο, τρία… πολυάριθμα Βιετνάμ. Αυτό είναι το σύνθημα!».

Οι εξεγέρσεις δεν είναι, δεν μπορεί να είναι «εισαγόμενες». Στη Γαλλία του ’68, υπήρχε η ικανή και αναγκαία συσσώρευση κοινωνικού φορτίου που επέτρεψε να εκδηλωθεί η έκρηξη του Μάη. Οι μεταπολεμικές δεκαετίες για τη Γαλλία είναι περίοδος απώλειας των αποικιών της. Μέχρι το 1960 η Γαλλία αναγκάστηκε να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία σε πάνω από 15 κράτη  πρώην αποικίες της. Η απώλεια των αποικιών σήμανε όξυνση των ενδοαστικών αντιθέσεων της Γαλλικής αστικής τάξης και παράλληλα μείωσε τα περιθώρια για παροχές και εξαγορά μερίδων της εργατικής τάξης. Η έκρηξη της εκβιομηχάνισης που ακολούθησε τις καταστροφές του Β’ παγκόσμιου πόλεμου, στηρίχτηκε στην υπερεκμετάλλευση και την εξαθλίωση πλατιών στρωμάτων εργαζομένων, Γάλλων και μεταναστών.  Κατακτήσεις που απόσπασαν οι εργαζόμενοι στη περίοδο πριν τον πόλεμο με το Λαϊκό Μέτωπο (π.χ. 40ωρο) πάρθηκαν πίσω στη μεταπολεμική περίοδο. Ο Έλληνας επιτετραμμένος στο Παρίσι Δ. Βελισαρόπουλος σε υπηρεσιακή του έκθεση (16-5-1968) διαπίστωνε ότι στη Γαλλία «υπάρχει απαράδεκτα μέγας αριθμός εργατών με μικρούς μισθούς (2.600 δρχ. μηνιαίως λαμβάνουν περί τους 3 εκατομμύρια εργατών)».      

Ήταν «φοιτητικός» ή «εργατικός» λοιπόν ο Μάης; Να τον «μετρήσουμε», δηλαδή, με τις καταλήψεις πανεπιστημίων και τις φοιτητικές κινητοποιήσεις των 30-40-50.000 διαδηλωτών (στο Παρίσι, το σύνολο των φοιτητών δεν ξεπερνούσε τις 160.000), ή με τις διαδηλώσεις των εκατοντάδων χιλιάδων εργαζόμενων και τους πάνω από 10 εκατομμύρια απεργούς; Είναι μια «λογιστική» προσέγγιση (Ριζοσπάστης 4-5-2008) και για αυτό λαθεμένη. Στο Μάη «άνθισαν εκατό λουλούδια και συναγωνίστηκαν εκατό σχολές». Συνυπήρχαν το παλαιό μαζί με το καινούργιο. Από τη μια οι ελεγχόμενες από το ΚΚΓ διαδηλώσεις που στα βήματα του προπολεμικού Λαϊκού Μετώπου ζητούσαν «κυβέρνηση συνεργασίας με τη συμμετοχή των κομμουνιστών» και από την άλλη οι προωθημένες μορφές πάλης (καταλήψεις εργοστασίων κ.λπ.) που περιέκλειαν τη ρήξη και τη συνολική σύγκρουση με το αστικό καθεστώς. Από τη μια η πανίσχυρη συνδικαλιστική οργάνωση των επίσημων συνομοσπονδιών (CGT, CFDT, FO) και από την άλλη το ξεπέρασμά τους «από τα κάτω», από τις εργοστασιακές επιτροπές. Από τη μια  οι «στενές» οικονομικές διεκδικήσεις των επίσημων εργατικών συνδικάτων και από την άλλη το «δεν ζητάμε πολλά, τα θέλουμε όλα». Η συμβολή του Μάη «μετριέται» με ότι «καινούργιο» μπόλιασε τους αγώνες των εργαζόμενων και της νεολαίας, και τότε και σήμερα.

Η «αποτίμηση» του Μάη δεν μπορεί να γίνει ούτε με τις 358 βουλευτικές έδρες του Ντε Γκώλ, ούτε με τις αυξήσεις στους μισθούς και τις άλλες παραχωρήσεις που αναγκάστηκε να κάνει η κυβέρνηση Πομπιντού («συμφωνητικό της Γκρενέλ») με στόχο να εκτονώσει την κατάσταση και να διασπάσει τους εργαζόμενους (άλλωστε, πάρθηκαν πίσω την αμέσως επόμενη χρονιά με μέτρα λιτότητας, περιστολής των δαπανών σε υγεία, παιδεία, πρόνοια, αύξηση της φορολογίας κ.λπ.).   Δεν μπορεί επίσης να γίνει «αποτίμηση» του Μάη με βάση την κατάληξη του Κον-Μπεντίτ («πράσινος» ευρωβουλευτής με κατάμαυρες απόψεις), του Ανρί Βεμπέρ (από τους ηγέτες της Επαναστατικής Κομμουνιστικής Νεολαίας το ‘68, ευρωβουλευτής των Γάλλων σοσιαλιστών σήμερα) ή του Μπερνάρ Κουσνέρ (από τους ηγέτες της Ένωσης Κομμουνιστών Φοιτητών το ‘68, υπουργός εξωτερικών του Σαρκοζί σήμερα) . Ο Μάης του ’68 ήταν ένας κρίκος στην αλυσίδα των αντιστάσεων και των εξεγέρσεων πλατιών μαζών ενάντια στην κυριαρχία της αστικής τάξης και του ιμπεριαλισμού, που παρά τις σημαντικές νίκες που πέτυχαν  παραμένουν και σήμερα ανολοκλήρωτες. Και για αυτό ακριβώς παραμένουν και επίκαιρες.

ΣΚ

Πηγές:

-      ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, ένθετα αφιερώματα της 16-5-2008 και 18-5-1968

-      Η ΑΥΓΗ, Ημερολόγιο του 2008, αφιερωμένο στο Μάη του 1968, (Νοέμβρης 2007)

-      Κομμουνιστική Επιθεώρηση, τεύχος 3/2008

-      ΠΡΙΝ, 11-5-2008 και 18-5-2008

-      Προλεταριακή Σημαία, 10-5-2008

-      ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 4-5-2008

-      ΤΑ ΝΕΑ, Ειδική Έκδοση για το Μάη του ’68 (Μάης 2008)

-      www.kkeml.gr

-      www.koel.gr