20 χρόνια πριν: οδοιπορικό στην εμπόλεμη Γιουγκοσλαβία

του Αποστόλη Κυρίτση

Συμπληρώνονται αυτές τις μέρες 70 χρόνια από την ίδρυση του ΝΑΤΟ καθώς και 20 χρόνια από την ΝΑΤΟϊκή επέμβαση στη Γιουγκοσλαβία. Μια επέμβαση που είχε σαν αποτέλεσμα τεράστιες καταστροφές υποδομών, εκατόμβες νεκρών και την διάλυση-εξαφάνιση αυτής της χώρας από το χάρτη των Βαλκανίων. Τέτοιες μέρες πριν από 20 χρόνια η Αντιπολεμική Αντιιμπεριαλιστική Επιτροπή Ν. Καρδίτσας και το παράρτημα Σοφάδων του Συνδέσμου Ελληνοσερβικής Φιλίας, οργάνωσαν -εν μέσω ΝΑΤΟϊκών βομβαρδισμών και παρά τον εμπορικό αποκλεισμό/εμπάργκο που είχε επιβληθεί από ΝΑΤΟ και ΕΕ σε βάρος της Γιουγκοσλαβίας - αποστολή βοήθειας και αλληλεγγύης στο σέρβικο λαό που βρίσκονταν στο μάτι του ιμπεριαλιστικού κυκλώνα. Μ’ αυτή την αφορμή αναδημοσιεύουμε άρθρο του Αποστόλη Κυρίτση ο οποίος συμμετείχε σ’ αυτή την αποστολή. Η αποστολή στη Γιουγκοσλαβία ήταν μέρος μόνο από μια πλούσια δράση που είχε εκείνη την περίοδο η Αντιπολεμική Αντιιμπεριαλιστική Επιτροπή Ν. Καρδίτσας και με εκδηλώσεις, προκηρύξεις, διαδηλώσεις, αφίσες, άρθρα στον τοπικό τύπο κ.α. προσπαθούσε να συμβάλει στη συνολικότερη πάλη του λαού μας ενάντια στην ιμπεριαλιστική επέμβαση και στην ανάπτυξη αντιπολεμικού-αντιιμπεριαλιστικού κινήματος. Το άρθρο- οδοιπορικό στην εμπόλεμη Γιουγκοσλαβία είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό ΕΝΑΥΣΜΑ των Αγωνιστικών Κινήσεων (τεύχος 11, χειμώνας του 1999):

«Στις 28/05/99,δύο μέλη της Αντιπολεμικής Αντιιμπεριαλιστικής Επιτροπής Ν. Καρδίτσας, οι Β.Γιαννούσης και Α.Κυρίτσης, συνόδεψαν αποστολή βοήθειας με φάρμακα και τρόφιμα, που συγκέντρωσε το παράρτημα Σοφάδων του Συνδέσμου Ελληνοσερβικής Φιλίας. Το παράρτημα εκπροσωπήθηκε από τους Η.Κεφαλά, Δ.Δεληγιάννη και Δ.Σοφό. Προορισμός της αποστολής ήταν η πόλη Κράλιεβο της Σερβίας. Η απόφαση να

επισκεφθούμε τον πολύπαθο γιουγκοσλάβικο λαό στη διάρκεια της αμερικανονατοϊκής επιδρομής ήταν πρόκληση για μας. Θέλαμε να μεταφέρουμε μήνυμα αλληλεγγύης του λαού μας και να αφουγκραστούμε από κοντά (δίχως τις παραμορφώσεις των ΜΜΕ) τον παλμό της ηρωικής αντίστασης του γειτονικού λαού στους ιμπεριαλιστές και την πολεμική τους μηχανή.

Έναυσμα, τεύχος 11 (χειμώνας 1999)

Για τις διατυπώσεις της αποστολής, απευθυνθήκαμε στη Συντονιστική Γραμματεία για Ανθρωπιστικά Ζητήματα του υπουργείου Εξωτερικών. Η εγκύκλιος ενεργειών που μας έστειλαν, περιλάμβανε μια παράγραφο (την παραθέτουμε στη συνέχεια) που επιδίωκε να τρομοκρατήσει τον οποιοδήποτε ενδιαφερόταν να πραγματοποιήσεις ανθρωπιστική αποστολή στη Γιουγκοσλαβία.

“ΠΡΟΣΟΧΗ: Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει η διαδρομή εντός της Ο.Δ.Γ. να πραγματοποιείται κατά τις νυχτερινές ώρες. Σημειώνεται επίσης ότι η γνωστοποίηση στοιχείων προς τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΝΑΤΟ δεν καλύπτει αποστολή λεωφορείων με επιβάτες στο έδαφος της Ο.Δ.Γ.Η γνωστοποίηση στοιχείων προς το ΝΑΤΟ αφορά μόνον τα φορτηγά που μεταφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια”. Πράγματι, τίποτα το παράξενο, αν σκεφτεί κανείς ότι η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έχει συνυπογράψει την έναρξη των βομβαρδισμών, παραχωρεί λιμάνια, αεροδρόμια, σιδηρόδρομους, για τη διέλευση των νατοϊκών στρατευμάτων και τη διευκόλυνση της ιμπεριαλιστικής επιδρομής ενάντια στη Γιουγκοσλαβία. Αυτά επιβάλει η εξάρτηση της χώρας μας και η πολιτική της υποτέλειας.

Α.Κυρίτσης, στα σύνορα

Το βράδυ της Πέμπτης 28/5,αφήναμε πίσω μας την Ελλάδα και μπαίναμε στη FYROM με κατεύθυνση στην πόλη των Σκοπίων. Κατά τη διαδρομή οι φάλαγγες των νατοϊκών φορτηγών με άρματα και στρατιώτες παρέπεμπαν σε κατεχόμενη χώρα. Οι μεγαλύτερες πόλεις, τα Σκόπια και το Κουμάνοβο, είχαν μετατραπεί σε στρατόπεδα των νατοϊκών. Τα ξενοδοχεία και τα “μπαρ” γεμάτα από Αμερικάνους, Γερμανούς, Γάλλους και Άγγλους αξιωματικούς. Μπροστά στα μάτια μας προβάλλονταν σκηνές από “ταινία προσεχώς’” για το μέλλον των Βαλκανίων, αν υλοποιηθούν τα ιμπεριαλιστικά σχέδια και επιβάλλουν ένα νέο αποικισμό. Θα έχουν τη δυνατότητα να κομματιάζουν και να μοιράζουν τις χώρες σαν οικόπεδα, να ληστεύουν τον πλούτο τους, να εκμεταλλεύονται τους λαούς τους…

Λίγα χιλιόμετρα πριν τα Γιουγκοσλαβικά σύνορα, διανυκτερεύουμε σε μοτέλ κοντά στην πόλη Κουμάνοβο. Ο ξενοδόχος μα συμπεριφέρεται φιλικά και, όταν του το ζητάμε, πρόθυμα αναφέρεται στην κατάσταση που επικρατεί στη FYROM. “Δεν θέλουμε το ΝΑΤΟ. Μα φύγουν όλοι τους και να μας αφήσουν να λύσουμε τις όποιες διαφορές έχουμε μόνοι μας. Θέλουμε να ζούμε ειρηνικά με όλους τους λαούς στα Βαλκάνια. Το ΝΑΤΟ μας έφερε τον πόλεμο και όχι την πρόοδο. Μέχρι και πριν 3-4 χρόνια το μοτέλ γέμιζε από Έλληνες, Γιουγκοσλάβους, Βούλγαρους… Είχα πολλούς φίλους Έλληνες. Τώρα…” .Ενώ μας μιλά με ένταση και έκδηλη την αγωνία για το πού πάνε οι εξελίξεις, ακούγεται μια βοή που όλο και δυναμώνει. Κοιταζόμαστε και προσπαθούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει. “Είναι η ώρα τους”  μας λέει, “ελάτε να δείτε”. Βγαίνουμε στο προαύλιο, μας δείχνει ψηλά τον ουρανό. Παρατηρούμε γραμμές καπνού να σχηματίζονται από δεκάδες αεροπλάνα. “Θα το ισοπεδώσουν απόψε το Κόσοβο” ακούγεται γεμάτη αγανάκτηση η φωνή του ξενοδόχου. “Έρχονται από την Ιταλία, κάνουν κύκλο πάνω από τη Μακεδονία και μπαίνουν στο Κόσοβο με κατεύθυνση ξανά τις βάσεις τους, ώστε να περιορίσουν ενδεχόμενες απώλειες από τη Γιουγκοσλαβική αεράμυνα. Πετάνε πολύ ψηλά. Δεν βλέπουμε αεροπλάνα, μόνο τ΄ ακούμε…”. Όλη τη νύχτα ο αποκρουστικός ήχος από τις ιπτάμενες δολοφονικές μηχανές, άλλοτε απόμακρος άλλοτε κοντινός, έσφιγγε την καρδιά μας, μας γέμιζε οργή…

Δ.Δεληγιάννης, Δ.Σοφός, Α.Κυρίτσης και Η.Κεφαλάς
μπροστά σε βομβαρδισμένη γέφυρα 

Χαράματα περνούσαμε τα σύνορα της FYROM και φτάναμε στο συνοριακό σταθμό. Οι νταλίκες στη σειρά, περιμένουν να γίνει ο έλεγχος του φορτίου τους. Διαπιστώνουμε ότι από τις είκοσι περίπου νταλίκες με ανθρωπιστική βοήθεια που έστειλαν- όπως μας είπαν οι οδηγοί τους- φορείς από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, μόνο η δική μας συνοδευόταν. Όπως αποκαλύφθηκε στη συνέχεια, η συνοδεία των αποστολών εξασφάλιζε να φτάσει το φορτίο στον προορισμό του (και όχι στο κύκλωμα της μαύρης αγοράς).Το βασικό, όμως, ήταν ότι η άμεση επικοινωνία με το σέρβικο λαό συμβόλιζε το σπάσιμο του κλοιού της απομόνωσής του. Μάθαμε επίσης ότι οι αποστολές που γίνονταν μέσω της Βουλγαρίας ήταν αρκετά χρονοβόρες. “Mας κρατάνε 20 ώρες στα σύνορα, θέλουν να μας σπάσουν τα νεύρα” έλεγαν αγανακτισμένα κάποιοι οδηγοί. “Τελευταία μάλιστα, μας λένε ότι έχουν εντολή από το ΝΑΤΟ να μην επιτρέπουν τη διέλευση των αποστολών βοήθειας με προορισμό τη Σερβία”. Τότε αντιλαμβανόμαστε με πόσους τρόπους οι αμερικανονατοϊκοί ιμπεριαλιστές σφίγγουν ποικιλότροπα τον κλοιό για να υποτάξουν το Σέρβικο λαό.

Οι Σέρβοι τελωνιακοί, ελέγχουν το φορτίο που μετέφερε η νταλίκα που συνοδεύαμε. Έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή στις ημερομηνίες λήξης των τροφίμων (κονσέρβες με ψάρι, γάλα, κρέας, χυμούς) και των φαρμάκων. Όταν τέλειωσαν μας ευχαρίστησαν και μας έδωσαν την άδεια εισόδου στη χώρα τους.

εφημερίδα ΝΕΟΣ ΑΓΩΝ 6.6.1999
(αφιέρωμα στην αποστολή αλληλεγγύης στη Γιουγκοσλαβία)

Διασχίσουμε το Κοσσυφοπέδιο. Πριν από την πόλη Βράνιε συναντάμε στρατιωτικό μπλόκο και συνειδητοποιούμε ότι βρισκόμαστε σε εμπόλεμη ζώνη. Οι στρατιώτες στη θέα της φωτογραφικής μηχανής μας ρωτούν με αυστηρό ύφος, αν είμαστε δημοσιογράφοι. Χαλαρώνουν όταν διαπιστώνουν ότι είμαστε Έλληνες και συνοδεύουμε ανθρωπιστική βοήθεια. Μας εξηγούν ότι δεν συμπαθούν τους δημοσιογράφους, γιατί αποπροσανατολίζουν τη διεθνή κοινή γνώμη γι’ αυτά που συμβαίνουν στη χώρα τους. Οι λέξεις σκεπάζονται από εκρήξεις βομβών. “Αυτό γίνεται νύχτα-μέρα… προσπαθούν να καταστρέψουν στρατιωτικές εγκαταστάσεις στα γύρω βουνά. Τίποτα δεν καταφέρνουν, είναι καλά κρυμμένος ο στρατός μας”, λέει χαμογελώντας ο επικεφαλής αξιωματικός.

Συνεχίζουμε το ταξίδι διασχίζοντας καταπράσινα βουνά κατά μήκος του ποταμού Μοράβα. Περνάμε από γέφυρες οι περισσότερες από τις οποίες είναι κατεστραμμένες από τους βομβαρδισμούς. Η συγκοινωνία γίνεται από παρακαμπτήριους που, όπως διαπιστώνουμε αργότερα, διανοίγονται σε ελάχιστο χρόνο.

Φτάνουμε στο Λέσκοβατς. Στη θέα της γκρεμισμένης γέφυρας και των κατεστραμμένων βαγονιών του τρένου – απομεινάρια της δολοφονικής επίθεσης των νατοϊκών αεροπλάνων – ζωντανεύουν εικόνες και ήχοι που μας φορτίζουν έντονα. Επικρατεί σιωπή, τα πρόσωπα σκοτεινιάζουν, οι γροθιές σφίγγουν. Θυμός, λύπη και θαυμασμός για ένα λαό που δοκιμάζεται από τις θηριωδίες των ιμπεριαλιστών. Η βουή του ποταμού και το κελάηδισμα των πουλιών μας επαναφέρουν στην πραγματικότητα.

Δ.Δεληγιάννης και Ηλ.Κεφαλάς μπροστά σε βομβαρδισμένη γέφυρα

Συνεχίζουμε ταξιδεύοντας στον εθνικό δρόμο Νις-Βελιγραδίου. Αντικρίζουμε βομβαρδισμένα στρατόπεδα και εργοστάσια. Παρατηρούμε χιλιάδες πουλιά να πετούν τρομαγμένα, να κάθονται στο δρόμο αναζητώντας καινούργιες φωλιές. Στην πόλη Νις η ατμόσφαιρα μυρίζει έντονα από τα καμένα διυλιστήρια. Οι καταστροφές σε κτίρια και γέφυρες είναι πολλές από τις συνεχείς αεροπορικές επιδρομές. Ίδια εικόνα στο Αλέξινατς, στο Κρούσεβατς…Τα χωριά που περνάμε είναι γεμάτα κόσμο, οι περισσότεροι έχουν μετακινηθεί από τα μεγάλα αστικά κέντρα, γιατί έχουν μείνει χωρίς σπίτι και δουλειά. Προσπαθούν να οργανώσουν τη ζωή τους στις νέες δύσκολες συνθήκες του πολέμου. Στα χωράφια άνδρες και γυναίκες κατά ομάδες καλλιεργούν τη γη ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν στοιχειωδώς ανάγκες για την επιβίωση των οικογενειών τους. Αν και διασχίζουμε περιοχές που δέχονται αεροπορικές επιδρομές σ’ όλη τη διάρκεια του 24ώρου ο λαός δείχνει να τις αψηφά. Δεν κρύβεται σε καταφύγια, συνεχίζει τη δουλειά του, ψωνίζει στην αγορά, κάθεται στο καφενείο, κάνει βόλτα, παίρνει το καλάμι στον ώμο και πάει για ψάρεμα… Στέκεται όρθιος. Λες και θέλει να ‘ναι ορατός από τους ιπτάμενους φονιάδες, για να τους δείχνει την απόφασή του να μην υποταχθεί.

Το απόγευμα φτάνουμε στο Κράλιεβο. Μας υποδέχονται εκπρόσωποι του Δήμου, του κέντρου φροντίδας προσφύγων και του νοσοκομείου. Συνεργείο του τοπικού τηλεοπτικού σταθμού καταγράφει και παίρνει συνεντεύξεις. Γρήγορα αντιλαμβανόμαστε τη σημασία της αποστολής βοήθειας για ένα λαό που βρίσκεται στο μάτι του ιμπεριαλιστικού κυκλώνα, αντιμετωπίζοντας χίλια-μύρια προβλήματα. Η νταλίκα ξεφορτώνεται από προσφυγόπουλα που έρχονται από Βοσνία, την Κράινα, το Κοσσυφοπέδιο. Οι σκηνές που εκτυλίσσονται είναι συγκλονιστικές. Θυμίζουν πανηγύρι…

κατεστραμμένη γέφυρα από τους ΝΑΤΟϊκούς βομβαρδισμούς

Ο ήλιος δύει και στην πόλη ισχύει συσκότιση. Σε κάποια γωνιά της πόλης Σέρβοι και Έλληνες σχηματίζουμε μια μεγάλη παρέα και κουβεντιάζουμε για αρκετές ώρες. Μας λένε ότι οι αμερικανονατοϊκοί ιμπεριαλιστές επιτίθενται στη χώρα τους όχι για να βοηθήσουν τους αλβανόφωνους του Κοσσυφοπεδίου, αλλά γιατί στο πλαίσιο της “νέας τάξης” θέλουν να κυριαρχήσουν. Ότι τα θύματα ανάμεσα στον άμαχο πληθυσμό είναι αρκετά. Μόνο στην πόλη τους τα ορφανά παιδιά είναι 100. Ότι κάθε μέρα από τους βομβαρδισμούς καταστρέφεται η βιομηχανική υποδομή και κατά συνέπεια να ‘ναι χιλιάδες οι άνεργοι και τα προβλήματα διαβίωσης του πληθυσμού, τεράστια. Ότι όσο δεν υποτάσσονται, τα αμερικανονατοϊκά αεροπλάνα επιτίθενται με μεγαλύτερη λύσσα στον άμαχο πληθυσμό, δηλητηριάζουν με τις βόμβες τους τον αέρα, τα ποτάμια, τη γη τους…

κι άλλη βομβαρδισμένη γέφυρα... 

Η περιοχή γύρω από την πόλη, μας λένε, βομβαρδίζεται καθημερινά ενώ, μέχρι τώρα, η πόλη δεν έχει βομβαρδιστεί. “Ακούστε τι συμβαίνει. Στο αμερικανικό πεντάγωνο εργάζεται ως σερβιτόρος ένας Σέρβος που κατάγεται απ’ το Κράλιεβο. Όταν λοιπόν οι στρατηγοί συσκέπτονται πάνω από το χάρτη της Γιουγκοσλαβίας για το που θα βομβαρδίσουν, ο συμπολίτης μας, κάθε φορά που αλλάζει τα τασάκια, ένα το τοποθετεί στο χάρτη σκεπάζοντας το Κράλιεβο. Έτσι μόνιμα βομβαρδίζουν γύρω απ’ την πόλη…” Το τι έγινε δεν περιγράφεται. Γελάσαμε με την καρδιά μας…

κι άλλη βομβαρδισμένη γέφυρα...

Η συζήτηση προχωρά και οι συνομιλητές μας δεν κρύβουν ότι αισθάνονται υπερήφανοι για την σημερινή τους επιλογή. “Οι ιμπεριαλιστές δεν θέλουν οι λαοί να έχουν τη δική τους ιστορία, το δικό τους πολιτισμό, να ζούνε σε χώρες ανεξάρτητες. Δε θέλουν οι λαοί να λύνουν μόνοι τους και ειρηνικά τα όποια προβλήματα έχουν μεταξύ τους”. “Μα”, τους ρωτάμε, “οι αλβανόφωνοι του Κοσσυφοπεδίου δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα καταπίεσης στα δικαιώματά τους”. “Ακόμη και λάθη να έγιναν από τη μεριά της κυβέρνησης μας” μας απαντούν “η δημιουργία του μισθοφορικού στρατού του UCK, δεν άφησε περιθώρια για την ομαλή διευθέτηση των όποιων προβλημάτων της αλβανόφωνης μειονότητας. Μην πιστεύετε την νατοϊκή προπαγάνδα. Οι πρόσφυγες είναι χιλιάδες γιατί κινδυνεύουν από τους βομβαρδισμούς και όχι από τη δήθεν εθνοκάθαρση των Σέρβων. Στην πόλη μας ήδη φιλοξενούμε αρκετές εκατοντάδες αλβανόφωνους του Κοσσυφοπεδίου”. Μιλάνε με θαυμασμό για το στρατό τους που στέκεται “όρθιος” και, παρ’ όλο που αντιμετωπίζει την τεράστια πολεμική μηχανή 19 κρατών, έχει ελάχιστες απώλειες. Εκφράζουν την απογοήτευση τους, γιατί καμία χώρα δεν τους υποστηρίζει. “Και η Ρωσία;’’ τους ρωτάμε. “Η Ρωσία του Γιέλτσιν πρώτα και κύρια κοιτάει το σπίτι της και δεν θέλει να χαλάσει τις σχέσεις της με τους Αμερικάνους”  μας απαντάνε. Αναφέρονται στον ελληνικό λαό και εκδηλώνουν ευγνωμοσύνη για την συνεισφορά του στον αγώνα τους. Από την πλευρά μας νιώθουμε την ανάγκη να καταγγείλουμε την υποτακτική στάση της ελληνικής κυβέρνησης. Τους λέμε, ότι η αλληλεγγύη του λαού μας πρέπει να εκφραστεί όχι μόνο με ανθρωπιστικές αποστολές, αλλά κύρια με αντιπολεμικές-αντιιμπεριαλιστικές κινητοποιήσεις, που θα εμποδίζουν να χρησιμοποιείται η χώρα μας σαν προγεφύρωμα της νατοϊκής επέμβασης ενάντια στη Γιουγκοσλαβία.

Η.Κεφαλάς, Δ.Δεληγιάννης, Δ.Σοφός, Β.Γιαννούσης και Α.Κυρίτσης
με Σέρβους εκπρόσωπους

Σ’ όλη τη διάρκεια της συζήτησης μας εκφράζουν ποικιλότροπα τη βαθιά τους πίστη ότι θα βγουν νικητές απ’ αυτόν τον άνισο αγώνα. “Πριν 60 χρόνια πολεμήσαμε ενάντια στο ναζισμό και στον φασισμό. Ο κλήρος της ιστορίας μάς έλαχε τώρα ν’ αντισταθούμε στους σύγχρονους ναζί. Και αν μείνουμε ενωμένοι, θα τους νικήσουμε” λένε με φωνή που αποπνέει σιγουριά και αποφασιστικότητα. “Τότε”, συνεχίζουν γελώντας, “εσείς οι Έλληνες θα μεταφέρετε ανθρωπιστική βοήθεια στις χώρες του ΝΑΤΟ!”

Η βραδιά κυλά, τα πρόσωπα όλων μας έχουν χαλαρώσει. Αισθανόμαστε ότι πια δεν χρειάζεται διερμηνέας για να επικοινωνήσουμε. Καταλαβαινόμαστε…

Η πόλη λούζεται στο φως της πανσελήνου. Ίσα που διακρίνονται ανθρώπινες φιγούρες που κατά παρέες κάθονται και συζητούν στις αυλές των σπιτιών, στους ακάλυπτους χώρους των πολυκατοικιών. Το μόνο που ακούγεται είναι οι μελωδικοί ήχοι της κιθάρας και οι γιουγκοσλάβικες rock μπαλάντες που τραγουδούν νεολαίοι στην πλατεία της πόλης. Στιγμές μοναδικές που αποκαλύπτουν πώς αντλεί δύναμη ένας λαός για να συνεχίσει τον αγώνα του κόντρα σε αρνητικούς – υποκειμενικούς και αντικειμενικούς- συσχετισμούς.

Οι παρέες σιγά-σιγά διαλύονται, ενώ την ησυχία της νύχτας σπάει ο θόρυβος των αεροπλάνων που πλησιάζουν, των βομβών που εκρήγνυνται μακριά και των αντιαεροπορικών που κροταλίζουν στον αέρα…

Σάββατο πρωί επισκεπτόμαστε το νοσοκομείο της πόλης όπου παραδίνονται τα φάρμακα και ένα ιατρικό μηχάνημα ορθοπεδικής χειρουργικής. Οι υπεύθυνοι μας ενημερώνουν ότι έχουν μεγάλες ανάγκες σε φαρμακευτικό υλικό και αίμα. Τονίζουν ότι το μηχάνημα θα τους φανεί ιδιαίτερα χρήσιμο επειδή έχουν πολλά περιστατικά με ακρωτηριασμούς, που προκαλούνται , οι περισσότεροι, από τις βόμβες διασποράς.

Η παραμονή μας στο Κράλιεβο ολοκληρώνεται με επίσκεψη σε ιστορικό μοναστήρι της περιοχής. Κατά τη διάρκεια της οποίας – μετά από ένα “ήσυχο” ηλιόλουστο πρωινό – αρχίζει νέος βομβαρδισμός, αυτή τη φορά πιο σφοδρός. Την προηγούμενη μέρα ο στρατηγός Κλαρκ είχε δηλώσει κυνικά: “Τις επόμενες μέρες θα ισοπεδώσουμε τη Γιουγκοσλαβία”. Ο αντιδήμαρχος του Κράλιεβο που βρίσκεται μαζί μας, ενημερώνεται για το ποιες περιοχές έχουν πληγεί. Μία ηλικιωμένη γυναίκα, που στέκεται παράμερα, πλησιάζει και ρωτά με έκδηλη την αγωνία αν υπάρχουν θύματα. Όπως λέει, σε κάποια από τις περιοχές που βομβαρδίστηκαν, βρίσκεται το σπίτι της και ανησυχεί για την οικογένειά της. Είναι τραγικό, αλλά αυτά βιώνει καθημερινά ο λαός της Γιουγκοσλαβίας.

‘Έχει φθάσει μεσημέρι και ετοιμαζόμαστε για το ταξίδι της επιστροφής. Την ώρα του αποχαιρετισμού η συναισθηματική φόρτιση είναι έντονη. Τα χέρια αλληλοσφίγγονται, οι κουβέντες που ανταλλάσσονται είναι μετρημένες… Μας κυριεύει η επιθυμία να φτάσουμε στην Ελλάδα όσο το δυνατό πιο γρήγορα. Να μοιραστούμε με όσο το δυνατόν περισσότερους, γεγονότα, εικόνες, συναισθήματα, συμπεράσματα από την ηρωική αντίσταση του γιουγκοσλάβικου λαού.

Στα σύνορα Γιουγκοσλαβίας-ΠΓΔΜ μας ξαφνιάζει η μεγάλη “ουρά” από αυτοκίνητα που περιμένουν να περάσουν. Διαπιστώνουμε ότι στην πλειοψηφία τους, είναι ΤΑΞΙ από την πόλη των Σκοπίων. Επιστρέφουν από το Βράνιε όπου οι ιδιοκτήτες τους συμμετείχαν μαζικά σε αιμοδοσία, για τις αυξημένες ανάγκες του δοκιμαζόμενου γειτονικού λαού. Το γεγονός αυτό μας συντροφεύει στο υπόλοιπο της διαδρομής για την Ελλάδα. Μας γεμίζει αισιοδοξία γιατί δείχνει το δρόμο που πρέπει να βαδίσουν οι λαοί των Βαλκανίων. Να εκφράσουν τη μεγαλύτερη αλληλεγγύη, να οικοδομήσουν την πιο στέρεη ενότητα μεταξύ τους παραμερίζοντας εθνικές, θρησκευτικές, πολιτισμικές διαφορές ώστε να συγκροτήσουν κοινό μέτωπο ενάντια στους αμερικανονατοϊκούς ιμπεριαλιστές και τον πόλεμο. Για να γίνει σε μια πορεία η καπιταλιστική πραγματικότητα μακρινός εφιάλτης και η σοσιαλιστική κοινωνία πραγματικότητα.»