Αύγουστος του 1944: οι ομαδικές εκτελέσεις της Καρδίτσας

μαρμάρινη πλάκα με τα ονόματα των εκτελεσθέντων
(στην περίφραξη του Αρχαιολογικού Μουσείου Καρδίτσας
όπου παλιότερα ήταν το Νοσοκομείο)

Αύγουστος του 1944. Η Αντίσταση βρίσκεται στην κορύφωσή της. Καθημερινές οι μάχες και απανωτά τα χτυπήματα του ΕΛΑΣ ενάντια στους Γερμανούς καταχτητές. Η μάχη της σοδειάς έχει κριθεί και το σύνολο σχεδόν της παραγωγής έχει κερδηθεί. Έχει προηγηθεί, Ιούλης του 1944, η μάχη της Καρδίτσας, με τον ΕΛΑΣ να μην περιορίζεται πλέον σε σαμποτάζ και περιφερειακές μάχες αλλά να επιτίθεται και να χτυπά τους Γερμανούς μέσα στην ίδια την πόλη. Αρχές Αυγούστου επίσης, ο ΕΛΑΣ αντιμετωπίζει νικηφόρα μεγάλη καταδρομική αντεπίθεση των Γερμανών (μάχη Τσαούσι-Παλαιόκαστρο-Τσαπόχα). Μέσα στον Αύγουστο πάλι ο ΕΛΑΣ χτυπά τον σιδηροδρομικό σταθμό Φαναρίου και εξαναγκάζει τους Γερμανούς να τον εγκαταλείψουν και να αποσύρουν την φρουρά του στην Καρδίτσα. Τον ίδιο μήνα επίσης, με ενέργειες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είχαμε ομαδική δραπέτευση 40 περίπου κομμουνιστών και στελεχών της Αντίστασης από τις φυλακές Καρδίτσας. Βλέποντας να σφίγγει ο κλοιός γύρω τους οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους των ΕΑΣΑΔ (σ.σ.: Εθνικός Αγροτικός Σύνδεσμος Αντικομμουνιστικής Δράσης) καταφεύγουν στην τρομοκρατία και στα αντίποινα. Έτσι τον Αύγουστο του ’44 είχαμε στην Καρδίτσα δύο ομαδικές εκτελέσεις. 
Να πως περιγράφει τα γεγονότα ο Απόστολος Στρογγύλης στο βιβλίο του «η Πρωτεύουσα της ελεύθερης Ελλάδας-η Καρδίτσα στην Αντίσταση»:

«Η τρομοκρατία των Γερμανών και των ΕΑΣΑΔ εντείνεται, καθώς βλέπουν έναν ολόκληρο λαό να μην το βάζει κάτω.

Τον Αύγουστο θα γίνουν στην πόλη δύο ομαδικές εκτελέσεις. Η μια έξω από το Νοσοκομείο (σ.σ.: αναφέρεται στο παλιό νοσοκομείο που ήταν εκεί που σήμερα βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο) και η άλλη έξω από τις φυλακές (σ.σ.: στο πίσω μέρος του Δικαστικού Μεγάρου).

Στις 4.8.44 στήνονται μπροστά στο Νοσοκομείο εφτά αγωνιστές: Αγρογιάννης Απόστολος, Κακαράτζας Βασίλης, Καλαμάτας Αριστείδης, Καραμήτρος Γιώργος, Καραμήτρος Δημήτρης, Μανώλης Θύμιος, Αλεξανδρής Βασίλης. Οι αγωνιστές αυτοί οδηγήθηκαν στην εκτέλεση κάτω από τις εξής συνθήκες. Τη μέρα αυτή, πρωί-πρωί, φτάνει στην Καρδίτσα (δραπετεύοντας απ’ τον ΕΛΑΣ) ένας Αυστριακός στρατιώτης που παρίστανε τον αντιφασίστα. Είχε γνωρίσει βέβαια αρκετούς ΕΑΜίτες στα χωριά της Νευρόπολης, όσο έμεινε στον ΕΛΑΣ. Βγαίνει λοιπόν με Γερμανούς λίγο πιο έξω απ’ την Καρδίτσα (προς Παπαράντζα) και υποδείχνει εκεί πρόσωπα χωρικών που κατέβαιναν απ’ τα χωριά για την πόλη. Ο Θεμιστοκλής Ζαφειρόπουλος, που αντιλαμβάνεται τα συμβαίνοντα, κινείται γρήγορα (μέσα απ’ τα χωράφια) προς Παλαιόκαστρο και ειδοποιεί να μην κατέβουν άνθρωποι στην Καρδίτσα. Έτσι γλύτωσαν αρκετοί.

Αυτούς που επέλεξε ο Αυστριακός, τους μεταφέρουν οι Γερμανοί στην πόλη, τους κρατούν για λίγο και, στη συνέχεια, τους πάνε και τους εκτελούν μπροστά στο Νοσοκομείο.

Στις 13.8.1944 εκτελούνται έξω απ’ τις φυλακές άλλοι δώδεκα αγωνιστές: Αρσένος Απόστολος, Θεολόγης Ανδρέας, Κανιούρας Γιώργος, Κουτσοκώστας Στέλιος, Λιάππης, Μαμάτσης Χαράλαμπος, Ξάνθης Δημήτριος, Παγκράτης Γεώργιος, Παππής Γιάννης, Τάντος Νίκος, Τουφεξής Γιώργος, Χαρλιάφτης Αλέκος. 

Η εκτέλεση έγινε γιατί μια ομάδα κρατούμενοι των φυλακών (που τους έβγαζαν οι Γερμανοί για δουλειά προς το σιδηροδρομικό σταθμό) αφόπλισαν τους δύο Γερμανούς σκοπούς. Ο ένας μάλιστα που πρόβαλε αντίσταση σκοτώθηκε επί τόπου. Οι κρατούμενοι δραπέτευσαν . Οι Γερμανοί σε αντίποινα έβγαλαν απ’ τις φυλακές τους δώδεκα κρατούμενους και τους εκτέλεσαν.

Την ίδια εποχή οι ΕΑΣΑΔίτες σκότωσαν τον έμπορο Θανάση Τσίτο, το ζωέμπορο Βαγγ. Αλογάριαστο, καθώς και άλλους.

Σε μάχη με τους ΕΑΣΑΔίτες κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό, σκοτώθηκε ο υποδηματεργάτης Γιώργος Γαλάνης, αφού πρώτα τραυμάτισε τον ΕΑΣΑΔίτη Τσιαπούρη.

Επίσης σκοτώθηκαν: ο Κώστας Μπουρναβέας, ο Νικήστρατος Τάντος, ο Πλατής, ο Πίπης Σοφιανός, οι αδελφοί Ζώη, ο Μίχος και άλλοι.

Στη Ματαράγκα οι ΕΑΣΑΔίτες σκότωσαν τον Μήτσο Παπαδημητρίου, Γραμματέα της Οργάνωσης. Στο Νταούτι τον Παπαλό, στο Παλαιόκαστρο την οικογένεια Μορέλα. Και άλλους, παντού…» (σελ. 193-194).

Σ.Κ.