29 Ιούλη 1973: 50 χρόνια από το «δημοψήφισμα» της χούντας

29 Ιούνη συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από το «δημοψήφισμα» για το πολιτειακό («περί εγκαθιδρύσεως Πολιτεύματος Προεδρικής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας») που οργάνωσε η χούντα των συνταγματαρχών στις 29 Ιούλη του 1973. Η προκήρυξη του «δημοψηφίσματος» έγινε 12 Ιούνη του 1973 με «αποφασίζομεν και διατάσομεν» του δικτάτορα Γ.Παπαδόπουλου (ΦΕΚ Α.125) ο οποίος, μετά το Κίνημα του Ναυτικού (Μάης του 1973) καταργεί τη Βασιλεία και τη 1η Ιούνη του 1973 αυτοανακηρύσσεται «Πρόεδρος της Δημοκρατίας» ενώ παράλληλα διατηρεί και τη θέση του πρωθυπουργού (!).

Τα αδιέξοδα του χουντικού καθεστώτος που δημιουργούσε η «μονόπατη» πρόσδεση σε ΗΠΑ-ΝΑΤΟ  (αντιθέσεις για το Κυπριακό, επιπτώσεις από την αραβοϊσραηλινή κρίση, πάγωμα της συμφωνίας σύνδεσης με την ΕΟΚ κ.α.), η επιδείνωση των λαϊκών προβλημάτων (φτώχεια, πληθωρισμός, μαύρη αγορά κ.α.), οι αντιθέσεις στο εσωτερικό της χούντας («ξήλωμα» Ζωιτάκη, ανάληψη αντιβασιλείας από τον Γ.Παπαδόπουλο, κίνημα Ναυτικού κ.α.) και κυρίως η ανάπτυξη των αντιδικτατορικών-αντιιμπεριαλιστικών διαθέσεων του λαού (συνεχείς φοιτητικές κινητοποιήσεις και όχι μόνο), οξύνουν τη κρίση του καθεστώτος που αναζητά διέξοδο στη λεγόμενη «φιλελευθεροποίηση» η οποία αρχίζει το 1972 και εντείνεται το 1973. Μια «πολιτικοποίηση» της χούντας υπό την επίβλεψη του ξένου παράγοντα (ΗΠΑ-ΝΑΤΟ), «από τα πάνω» και με το λαό στη γωνία. Μια «Δημοκρατία» στα μέτρα της φασιστικής δικτατορίας και με στόχο την αναπαραγωγή και διαιώνιση του καθεστώτος της αμερικανοκρατίας.

Από τη χούντα οργανώνεται μια τεράστια προπαγανδιστική εκστρατεία υπέρ του ΝΑΙ. Στην Καρδίτσα, το δημοψήφισμα προβάλλεται με πηχυαίους τίτλους στις τοπικό Τύπο. Σε κάποια κεφαλοχώρια οργανώνονται από το χουντικό καθεστώς μέχρι και «λαϊκά πανηγύρια» υπέρ της «δημοκρατίας». Στις τοπικές εφημερίδες δημοσιεύονται σωρηδόν τηλεγραφήματα από κοινοτικά συμβούλια, συλλόγους κλπ με συγχαρητήρια προς τον «Πρόεδρον της Ελληνικής Δημοκρατίας» Γ.Παπαδόπουλο για την «εθνικώς επιβεβλημένην προσφοράν της Απριλιανής Επαναστάσεως προς τον ελληνικόν λαόν».

Κατά την «προεκλογική» περίοδο η μόνη πολιτική δραστηριότητα που καταγράφεται στις τοπικές εφημερίδες της εποχής είναι αυτή του Ε.ΠΟ.Κ. Το Εθνικό Πολιτιστικό Κίνημα (Ε.ΠΟ.Κ.) στήθηκε από τον δικτάτορα Γ.Παπαδόπουλο ως πρόπλασμα για τη δημιουργία νέου κόμματος υπό την ηγεσία του που μετά το δημοψήφισμα θα συμμετείχε στη σχεδιαζόμενη επάνοδο στο «κοινοβουλευτισμό». Τα στελέχη του ΕΠΟΚ με ανακοινώσεις, άρθρα, εκδηλώσεις και ομιλίες στη πόλη και στα χωριά της Καρδίτσας προπαγάνδιζαν το ΝΑΙ και καλούσαν σε συμμετοχή στο χουντικό δημοψήφισμα.
Ο αστικός πολιτικός κόσμος είδε στη νέα αυτή φάση τη δυνατότητά του να επιστρέψει στο πολιτικό προσκήνιο. Αντίστοιχα, ΚΚΕ και το ΚΚΕ εσωτερικού, οι δύο πτέρυγες της ρεφορμιστικής αριστεράς που προέκυψαν από τη διάσπαση του ’68, επίσης είδαν τη «φιλελευθεροποίηση» ως μια ευκαιρία για τη δική τους συμμετοχή στο πολιτικό σκηνικό. Οι προτάσεις για «οικουμενική ενότητα» έδιναν κι έπαιρναν, ενώ πρόκριναν την «ομαλότητα» απέναντι στις αγωνιστικές διαθέσεις του λαού.
Παρά τις επιμέρους αντιρρήσεις που διατυπώνονταν τόσο από αστούς πολιτικούς όσο και από τη ρεφορμιστική αριστερά, η κυρίαρχη γραμμή που διαμορφώθηκε ήταν η συμμετοχή στο «δημοψήφισμα» («… με το ψηφοδέλτιο του ΟΧΙ, με σχισμένο, με σβησμένο, με άκυρο ψηφοδέλτιο, με άδειο φάκελο ή και με αποχή», Απόφαση ΚΕ του ΚΚΕ, 27/6/1973).

«Η «φιλελευθεροποίηση» του φασισμού, παρά τις επιμέρους αντιρρήσεις που  διατυπώθηκαν, συσπείρωσε τελικά γύρω από το καθεστώς την πλειοψηφία των ηγετών του αστικού πολιτικού κόσμου και την ηγεσία και των δύο πτερύγων του ρεβιζιονισμού. Έχοντας ουσιαστικά και οι πρώτοι και οι δεύτεροι αποδεχτεί τη φασιστική νομιμότητα, προσπάθησαν να περιορίσουν τη λαϊκή πάλη, διεκδικώντας καλύτερους όρους για τη διενέργεια των εκλογών από αυτούς που πρότεινε η φασιστική κυβέρνηση Παπαδόπουλου-Μαρκεζίνη» [εκτιμήσεις της Οργάνωσης Μαρξιστών Λενινιστών Ελλάδας (ΟΜΛΕ) για την εξέγερση του Πολυτεχνείου / Δεκέμβρης του 1973].
Από διάφορες οργανώσεις κυρίως της επαναστατικής αριστεράς, προπαγανδίζονταν η στάση της Αποχής. "ΜΑΖΙΚΗ ΑΠΟΧΗ. Κάτω η φασιστική τρομοκρατία" ήταν το κεντρικό σύνθημα που έμπαινε τότε από την ΟΜΛΕ. Η συμμετοχή του λαού στην παρωδία του δημοψηφίσματος, ακόμα και με μια υποθετική καταψήφιση του, ουσιαστικά θα σήμαινε νομιμοποίηση του καθεστώτος.  "Το ψευτοδημοψήφισμα της 29 Ιούλη είναι μια ευκαιρία για το ξενόδουλο φασιστικό καθεστώς να εμπαίξει τον ελληνικό λαό, να χρυσώσει την εικόνα της αποσύνθεσης του, να στηριχτεί σε μιαν ακόμα απάτη για τη συνέχιση της καταπίεσης, της πολιτικής εξανδραποδισμού του λαού μας" ("Λαϊκός Δρόμος", τεύχος 16).

Τα αποτελέσματα που ανακοίνωσε το στρατοκρατικό καθεστώς ήταν 78,4% «ΝΑΙ» και 21,6% «ΟΧΙ» με την αποχή στο 14,5%. Στην Καρδίτσα το ποσοστό του «ΝΑΙ» έφτασε 92,5% (!). Ένα αποτέλεσμα που εκτός των άλλων προέκυψε και από την εκτεταμένη νοθεία, όπως δείχνουν για παράδειγμα οι μεγάλες διαφορές στα ποσοστά Αθήνας και επαρχίας ή τα μεγάλα ποσοστά του ΝΑΙ σε καθαρά φιλοβασιλικές επαρχίες κ.α.
20 Αυγούστου ο Γ.Παπαδόπουλος ορκίζεται "πρόεδρος" Δημοκρατίας και 1 Οκτώβρη ο Σπ. Μαρκεζίνης παίρνει εντολή και λίγες μέρες μετά σχηματίζει κυβέρνηση, υποσχόμενος εκλογές για το Φλεβάρη του '74.
Μόνο που τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν σύμφωνα με τους σχεδιασμούς της χούντας. Λαός και νεολαία μπαίνουν ορμητικά στο προσκήνιο των εξελίξεων και ακυρώνουν τη «φιλελευθεροποίηση» της χούντας. Τα πανεπιστήμια βρίσκονται σε αναβρασμό. Κατάληψη του Πολυτεχνείου. Επιβολή στρατιωτικού νόμου. Τα τανκς εισβάλλουν στο Πολυτεχνείο και καταστέλλουν την εξέγερση των φοιτητών. Ο Ιωαννίδης ανατρέπει τον Παπαδόπουλο και ορίζει νέο "πρόεδρο Δημοκρατίας" τον στρατηγό Φ. Γκιζίκη και νέο "πρωθυπουργό" τον Α. Ανδρουτσόπουλο...

«Οι λαϊκές μάζες παύουν να υπακούουν και αγνοούν τις συμβουλές των αστών πολιτικών και του ρεβιζιονισμού, παραμερίζουν τους κ.κ.Κανελόπουλο. Μαύρο και Ηλιού, παύουν να είναι «συνετές» και «πειθαρχημένες» στις απαιτήσεις της νόμιμης εκλογικής πάλης και κατεβαίνουν στους δρόμους για να κατακτήσουν το δικαίωμα τους να ζήσουν ανθρώπινα, λεύτερα, σε μια Ελλάδα πραγματικά δημοκρατική κι ανεξάρτητη, με το λαό στη εξουσία(…). Οι γλυκές ονειροπολήσεις των ηγετών του αστικού πολιτικού κόσμου και του ρεβιζιονισμού, οι μανούβρες, οι συζητήσεις τα σχόλια και οι «αντιρρήσεις» μπρος τις …επερχόμενες εκλογές του αμερικανοφασισμού έγιναν στάχτη. Τις έκανε στάχτη ο μεγάλος ξεσηκωμός του Νοέμβρη» [εκτιμήσεις ΟΜΛΕ για την εξέγερση του Πολυτεχνείου / Δεκέμβρης του 1973].

Σ.Κ.