η φλόγα της εξέγερσης δεν σβήνει - Αντλεί τη δύναμή της από το παρόν και το μέλλον της λαϊκής και επαναστατικής πάλης

Αποσπάσματα από την Εισαγωγή του βιβλίου «Η εξέγερση αναζητά τη συνέχειά της»

(…)

Η παλλαϊκή, αντιφασιστική-αντιιμπεριαλιστική εξέγερση του Πολυτεχνείου αποτέλεσε την κορύφωση της λαϊκής πάλης, μετά την ήττα του ΔΣΕ και το κλείσιμο της Μεγάλης Δεκαετίας του επαναστατικού ΚΚΕ. Πλέον, μας χωρίζουν διπλάσια χρόνια από το Πολυτεχνείο, σε σύγκριση με όσα χώριζαν το Πολυτεχνείο από τη λήξη του εμφυλίου. Τότε η μεγάλη μάζα των αγωνιστών των ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΔΣΕ βρίσκονταν ακόμα στη ζωή και ασκούσε επιρροή, με ό,τι αυτό σήμαινε τότε για τη συγκρότηση του λαϊκού κινήματος, ενώ οι σημερινές γενιές δεν έχουν γνωρίσει τα μεγάλα αυτά γεγονότα, παρά μόνο ως αντανάκλαση. Στη νεολαία σήμερα ασκείται ακόμα έντονη η επιρροή όλων αυτών που στάθηκαν άοπλοι μπροστά στα τανκς και τα αυτόματα όπλα, όλων αυτών που βασανίστηκαν στις εξορίες και τα μπουντρούμια της ασφάλειας, όλων εκείνων που αντιμετώπισαν θαρραλέα τις διώξεις και έδρασαν με

κίνδυνο τη ζωή τους και όλων εκείνων που την έδωσαν στον αγώνα.

(…)

Το Πολυτεχνείο έθεσε τα ζητήματα της ανατροπής της χούντας και του διωξίματος των Αμερικάνων ιμπεριαλιστών, για μια Ελλάδα ελεύθερη και λαοκρατούμενη, ζητήματα, δηλαδή, που αναδείκνυαν την επαναστατική ανατροπή του καθεστώτος της εξάρτησης και άνοιγαν τον δρόμο της επανάστασης σε σοσιαλιστική κατεύθυνση. Όμως το εργατικό και λαϊκό κίνημα δεν είχε το επίπεδο ιδεολογικής, πολιτικής και οργανωτικής συγκρότησης, δεν είχε την οργανωμένη, ισχυρή κομμουνιστική πρωτοπορία του, έτσι ώστε η εξέγερση να πετύχει αυτούς τους στόχους. Είχε επαναστατικό περιεχόμενο που ξεπερνούσε τον ορίζοντα του αστικού κοινοβουλευτισμού και την κυριαρχία της αστικής τάξης και του ιμπεριαλισμού, αλλά δεν ήταν και ούτε θα μπορούσε να εξελιχθεί σε κοινωνική επανάσταση. Και αναπόφευκτα κατεστάλη με τη βία, γιατί, παρά τις υπαρκτές αδυναμίες, ταρακούνησε συθέμελα το καθεστώς.

Το Πολυτεχνείο, όσο αντιφατικό και αν ακούγεται, δεν πέτυχε τους στόχους του κι όμως ταυτόχρονα νίκησε. Τι εννοούμε με αυτό;

Το Πολυτεχνείο ακύρωσε την προσπάθεια των Αμερικάνων, της μεγαλοαστικής τάξης και της χούντας να δώσουν πολιτική νομιμοποίηση στο καθεστώς με νόθες εκλογικές διαδικασίες «φιλελευθεροποίησης», διατηρώντας τον στρατό ως παράγοντα που θα καθόριζε την πολιτική ζωή. Συνέτριψε τις επιδιώξεις μέρους του προδικτατορικού αστικού πολιτικού κόσμου να στήσει γέφυρα ανάμεσα στη δικτατορία και την αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία.

Διέλυσε την εικόνα της «ανίκητης» φασιστικής δικτατορίας και κατέστησε τη χούντα «πολιτικά νεκρή», έτοιμη να καταρρεύσει με την πρώτη κρίση, γεγονός που συνέβη με το Κυπριακό, όταν η στρατιωτική φασιστική ηγεσία παραιτήθηκε πολιτικά από μόνη της.

Συνέβαλε σημαντικά στην κατοχύρωση μιας σειράς πολιτικών και συνδικαλιστικών ελευθεριών, με κορυφαία το λαϊκό Άσυλο.

Αποτύπωσε στο συλλογικό λαϊκό υποσυνείδητο τον ρόλο των Αμερικάνων ιμπεριαλιστών και σύνδεσε την κοινωνική αλλαγή με την αποτίναξη της εξάρτησης, δεδομένο που, αν και έχει υποχωρήσει σημαντικά σήμερα, δεν έχει εξαφανιστεί.

Ενίσχυσε και άνοιξε τον ορίζοντα στην αριστερή ιδεολογία και τα πολιτικά της προτάγματα στη συνείδηση του λαού, ακόμη και όταν σε αυτά κυριαρχούσε ο κοινοβουλευτισμός και οι ρεφορμιστικές αυταπάτες. Ήταν κάτι για το οποίο χρειάστηκε μεγάλο διάστημα στρεβλώσεων και επίθεσης, ώστε να επιτραπεί στους ιδεολογικούς μηχανισμούς της δεξιάς και του αστισμού να μπορούν να μιλούν για ήττα της «αριστερής μεταπολίτευσης».

(…)

Και όσο για την αστική τάξη και τους Αμερικάνους; Αφού δεν κατάφεραν ούτε να το αφομοιώσουν ούτε να το απαγορεύσουν, ακόμα και μέσα στις ασφυκτικές συνθήκες της πανδημίας και των νέων απαγορεύσεων, είναι αντιμέτωποι με μια ανοικτή πληγή, με μια εστία που κάθε τόσο αναζωπυρώνεται. Ποτέ δεν χώνεψαν, δηλαδή, ότι παρά το «τέλος της Ιστορίας» και τα όσα διαμόρφωσε η ήττα του κομμουνιστικού κινήματος, η νεολαία δεν έπαψε να τους μισεί και να αγωνίζεται εναντίον τους! Ποτέ δεν έπαψαν να φοβούνται ότι αυτή η κοίτη του ποταμού, που έμεινε χαραγμένη προς την Αμερικάνικη πρεσβεία, μπορεί σε ένα μελλοντικό ανέβασμα της ταξικής πάλης να γίνει χείμαρρος που θα τους πνίξει. Γιατί ξέρουν ότι καθημερινά οι ίδιοι γεννούν τους φορείς της ανατροπής τους!

Όσοι θέλουν να συμβάλλουν σε αυτή την πορεία, μαζί και οι νέοι αγωνιστές, θα πρέπει, πρώτα και κύρια, να εξοπλιστούν. Πολιτικά και ιδεολογικά. Πάνω στο ζήτημα του σε ποια χώρα ζουν και ποιο σύστημα κυριαρχεί. Ήταν άραγε το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου μια «ανωμαλία», όπως λένε τα αστικά κόμματα, ή προέκταση της μοναρχοφασιστικής αμερικανοκρατίας, που εκτέλεσε τον Μπελογιάννη και είχε το λαϊκό κίνημα στην παρανομία των «κοινωνικών φρονημάτων»; Ήταν το πραξικόπημα μια αποκλειστικά «επιλογή της ελληνικής ολιγαρχίας για την επίλυση των αντιφάσεων της καπιταλιστικής ανάπτυξης», όπως λέει το ΚΚΕ για να κρύψει την πραγματικότητα της εξάρτησης της χώρας ή ένα κατά βάση αμερικανοκίνητο φασιστικό πραξικόπημα, σε σύμπνοια με την ελληνική ολιγαρχία, με αιχμή τις δεμένες με χίλια νήματα με τις ΗΠΑ, ένοπλες δυνάμεις, που σκοπό είχε τον πλήρη γεωπολιτικό και εσωτερικό έλεγχο; Μπορεί το λαϊκό κίνημα να ακολουθεί με «ομαλό τρόπο» τις παραχωρήσεις και την τακτική του ταξικού εχθρού ή η επαναστατική πάλη βασίζεται στην αναμέτρηση με τις επιλογές του και είναι η μόνη που μπορεί να παράγει πραγματικά αποτελέσματα; Η χάραξη επαναστατικής πολιτικής πάλης στο σήμερα μπορεί να προσπεράσει ή πρέπει να αφομοιώσει τα δεδομένα που παρήγαγε η παλλαϊκή, αντιφασιστική, αντιιμπεριαλιστική εξέγερση; Μπορεί να διαμορφωθεί σύγχρονη επαναστατική θεωρία για την Ανεξαρτησία και τον Σοσιαλισμό στην Ελλάδα «από το μηδέν» ή πρέπει να λάβει υπόψιν, να ενσωματώσει και να προχωρήσει τα βασικά αυτά δεδομένα; Και πώς απαντούν (;) αυτά τα ζητήματα οι απόψεις της αναρχίας-αυτονομίας και τα διάφορα νεοαριστερά, δήθεν αντικαπιταλιστικά προγράμματα; Πάνω σε ποια πολιτική και κοινωνική βάση μπορεί να συγκροτηθεί η σημερινή πρωτοπορία που θα ανατρέψει την επίθεση και θα ανοίξει τον δρόμο για να ξανατεθεί το θέμα της λαϊκής εξουσίας και ποιος ο δικός μας ρόλος;

Σε κάθε αγωνιστή, νέο, αριστερό, κομμουνιστή που εντάσσεται σήμερα στο κίνημα, το Πολυτεχνείο ασκεί σημαντική επιρροή, με έμμεσο τρόπο τον καθοδηγεί και τον εμπνέει. Αντισταθμίζει, ως ένα βαθμό, σε οραματικό επίπεδο την έλλειψη επαναστατικής κοινωνικής διεξόδου. Το Πολυτεχνείο, με τα συνθήματά του και το υπόδειγμα της στάσης και της θυσίας, φωτίζει τις σημερινές κινητοποιήσεις και τις παρακινεί να δουν πέρα από το στενό, άμεσό τους περιεχόμενο, την προοπτική για την ανατροπή του υπάρχοντος συστήματος, όχι αφηρημένα και μεταφυσικά, αλλά ως δρόμος που περπατήθηκε και θα περπατηθεί ξανά. Αποτελεί πυξίδα για εκείνον που θέλει και μπορεί να τη διαβάσει και να τη χρησιμοποιήσει σωστά. Η φλόγα της εξέγερσης παραμένει ζωντανή, γιατί είναι εδώ αυτοί που θέλησαν να την παραλάβουν, να την κρατήσουν και να την μεταλαμπαδεύσουν. Γι' αυτό και τους ανήκει!

 

Η έκδοση αυτή παίρνει αφορμή από την επέτειο των 50 χρόνων για να αναδείξει τα βασικά επίδικα της εξέγερσης και τις πολιτικές διεργασίες που την χαρακτήρισαν, τόσο από τη μεριά του συστήματος, όσο και από τη μεριά του κινήματος, αλλά και για να προσεγγίσει τα χαρακτηριστικά της εφτάχρονης φασιστικής δικτατορίας.

Ο Ζήσης Γκέρτσος, στο κείμενο Η εξέγερση του Νοέμβρη. Σημείο συνάντησης και διαπάλης των διαφορετικών γραμμών στο αντιδικτατορικό κίνημα, προσεγγίζει την κεντρική πολιτική αντιπαράθεση που αναπτύχθηκε μέσα στο Πολυτεχνείο, τη στάση των πολιτικών δυνάμεων σε αυτή και την έκβασή της που έκανε δυνατή την εξέγερση.

Ο Στέφανος Χατζησάββας, στο κείμενο Το Πολυτεχνείο της Θεσσαλονίκης, περιγράφει τα γεγονότα και την εξέλιξη της ίδιας αντιπαράθεσης στη Θεσσαλονίκη.

Ο Στέφανος Σκοδράνης, στο κείμενο Φοιτητικό κίνημα και δικτατορία. Η πορεία προς την εξέγερση, παρακολουθεί την ανάπτυξη του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος από το 1972 και μέχρι τις παραμονές του Πολυτεχνείου.

Ο Σπύρος Παπακωνσταντίνου, στο κείμενο Οι θέσεις και η πάλη των μαρξιστών-λενινιστών πριν και στη διάρκεια της δικτατορίας, κάνει μια συνοπτική περιγραφή της πορείας του μ-λ κινήματος στη χώρα μας μέχρι το τέλος της επταετίας.

Η Βαγγελιώ Δερμιτζάκη, στο κείμενο Η πολιτική των δύο ρευμάτων του ρεβιζιονισμού στον αντιδικτατορικό αγώνα, ασχολείται ιδιαίτερα με τα πολιτικά χαρακτηριστικά των δυο βασικών ρευμάτων του ρεβιζιονισμού.

Ο Γρηγόρης Ανδρεάτος, στο κείμενο Η Πανσπουδαστική Νο 8 και οι… αποκαλύψεις Ανδρουλάκη, καταπιάνεται με το γνωστό δημοσίευμα της εφημερίδας της Αντι-ΕΦΕΕ, το οποίο αποκαλύπτει τη στάση της ΚΝΕ και του ΚΚΕ απέναντι στην ίδια την εξέγερση, όπως και με την πρόσφατη αναβίωση του ζητήματος από τον Ανδρουλάκη.

Ο Κώστας Βλαχόπουλος, στο κείμενο Πώς φτάσαμε στη δικτατορία, εξετάζει τις συνθήκες που οδήγησαν στο πραξικόπημα και τον ρόλο των Αμερικάνων και αντιπαρατίθεται σε διαφορετικές ερμηνείες που κυκλοφορούν.

Ο Δημήτρης Παυλίδης, στο κείμενο Από τον Μαρκεζίνη στον Ιωαννίδη. Οι ημέρες μιας αποτυχημένης μετάβασης και μιας εξέγερσης που, παρότι πνίγηκε στο αίμα, νίκησε!, αναφέρεται στις σχέσεις του αστικού πολιτικού κόσμου με τη χούντα, στο πείραμα «φιλελευθεροποίησης» Μαρκεζίνη και στην επίδραση του Πολυτεχνείου πάνω στους γενικότερους σχεδιασμούς του φασιστικού καθεστώτος και των πατρώνων του.

Ο Δημήτρης Μάνος, στο κείμενο 1967-1974. Συνέχειες και ασυνέχειες στην οικονομική πολιτική της δικτατορίας, αναλύει την οικονομική πολιτική της δικτατορίας και τη σχέση της με οικονομικά κέντρα εντός και εκτός Ελλάδας.

Ο Γιώργος Σιδεράς-Χαντάντ, στο κείμενο Ημέρες αφύπνισης που δημιούργησαν κοινωνικές συνειδήσεις απελευθερωτικές, θυμάται τις μέρες της εξέγερσης στην οποία συμμετείχε ως μέλος της Επιτροπής Αγώνα Ιατρικής.

Ο Στέλιος Αγκούτογλου, στο κείμενο Σπονδή στο Πολυτεχνείο. Το Πολυτεχνείο δεν ήταν γιορτή. Ήταν εξέγερση και πάλη λαϊκή!, περιγράφει τα όσα έζησε στα χρόνια της δικτατορίας στην Ιταλία όπου σπούδαζε και όπου εντάχθηκε στο αντιδικτατορικό και το μαρξιστικό-λενινιστικό κίνημα.

Η Αγγελική Χατζή, στο κείμενο Χαράγματα του αντιδικτατορικού αγώνα και του Πολυτεχνείου στην τέχνη, ψηλαφεί την καλλιτεχνική δημιουργία στα χρόνια της δικτατορίας και τη σφραγίδα που της άφησε η εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Ο Γιάννης Χατζής, στο κείμενο Το Πολυτεχνείο με το πενάκι των γελοιογράφων, κάνει μια ιδιαίτερη αναφορά στην πολιτική γελοιογραφία.

Η έκδοση κλείνει με δυο παραρτήματα. Ένα χρονολόγιο των βασικών γεγονότων από την αρχή του 1973 ως και το τριήμερο της εξέγερσης (Παράρτημα 1), το οποίο επιμελήθηκε ο Κώστας Μιχαλάκης, και μια ανατύπωση ορισμένων σημαντικών κειμένων της ΟΜΛΕ για τη δικτατορία και το Πολυτεχνείο (Παράρτημα 2).

Νοέμβρης 2023 - Εκδόσεις Εκτός των Τειχών