CONTRO VENTO

Συμπληρώνονται φέτος 50 χρόνια (1974-2024) από τη πτώση της χούντας. Μ’ αυτή την επέτειο των 50 χρόνων συμπίπτει και η έκδοση του βιβλίου του Στέλιου Μανούσακα «CONTRO VENTO Μνήμες από τον αντιδικτατορικό αγώνα - 1967-1974 ΙΤΑΛΙΑ» (εκδόσεις ΨΙΜΥΘΙ, 2023).

Το βιβλίο αυτό έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά μαρτυριών, αλλά και αυτοβιογραφικών μυθιστορημάτων που αφορούν την περίοδο της Δικτατορίας. Πρόκειται για μια αυτοβιογραφική εξιστόρηση του Στ.Μανούσακα που αναφέρεται στην ίδρυση, συγκρότηση και δράση της σημαντικότερης ελληνικής αντιδικτατορικής οργάνωσης στην Ιταλία, του ΑΜΕΕ (Αγωνιστικό Μέτωπο Ελλήνων Εξωτερικού). Όπως διαβάζουμε στην εισαγωγή «το ΑΜΕΕ θα εξελιχθεί στη μεγαλύτερη αντιδικτατορική οργάνωση της Ιταλίας, έτσι που στις αρχές του ΄74 αριθμεί πάνω από 630 οργανωμένα ενεργά μέλη και με μια σημαντική επιρροή στο μαζικό κίνημα. Καμιά άλλη πολιτική οργάνωση δεν διέθετε τέτοια οργανωμένη δύναμη και σημαντική επιρροή, όπως άλλωστε προκύπτει και από τις τελευταίες εκλογές των Φοιτητικών Συλλόγων τον Φεβρουάριο 1974, πριν την πτώση της Χούντας» (σελ.30).

Μεταξύ των πολλών ντοκουμέντων που δημοσιεύονται στο βιβλίο, περιλαμβάνεται και η λεγόμενη «Λίστα Ιβράκη». Πρόκειται για μια «Κατάστασις Ελλήνων φοιτητών διαβιούντων εν Ιταλία τελούντων υπό απαγόρευση αποδημίας» (αυτός είναι ο πλήρης τίτλος της) που συντάχθηκε από τον Έλληνα πρόξενο στη Βενετία Κωνσταντίνο Ιβράκη[i], με εντολή και καθοδήγηση της χουντικής ΚΥΠ. Περιλαμβάνει 274 Έλληνες  φοιτητές οι οποίοι σπούδαζαν στην Ιταλία και λόγω της αντιχουντικής-αντιφασιστικής δράσης τους, απαγορεύτηκε ο επαναπατρισμός τους στην Ελλάδα. Μεταξύ των 274 εντοπίσαμε και 6 Καρδιτσιώτες. Αντιγράφουμε από τη «Λίστα» (σελ.442-455):

74) ΚΑΡΑΜΑΓΚΙΟΛΑΣ Δημήτριος, Ηλίας, Βασιλική, 1951, Καρδίτσα, Περούτζια

123) ΚΩΤΟΥΛΑΣ Χρήστος, Νικόλαος, Δέσπω, 1941, Μητρόπολις-Καρδίτσας, Μιλάνο

126) ΛΑΠΠΑΣ Βασίλειος, Λάζαρος, Χαρίκλεια, 1947, Πύργος-Καρδίτσης

164) ΜΠΑΤΖΙΑ Πηνελόπη, Ματθαίος, Βάια, 1947, Παλαμάς-Καρδίτσης, Φλωρεντία

200) ΠΑΠΑΚΥΡΙΤΣΗΣ Κων/νος, Βασίλειος, Αικατερίνη, 1948, Παλαμάς-Καρδίτσης, Μπολώνια

262) ΤΣΙΡΑΣ Δημήτριος, Γεώργιος, Πηνελόπη, 1946, Παλαμάς-Καρδίτσης, Μπολώνια

Από τους παραπάνω 6, σύμφωνα με πληροφορίες και θύμησες παλιών συναγωνιστών και συμφοιτητών τους, οι Καραμαγκιόλας, Τσίρας και Μπατζιά (;) ήταν τότε στο ΑΜΕΕ, οι Παπακυρίτσης[ii] και Λάππας (;) στο ΠΑΚ[iii] και ο Κωτούλας στο ΠΑΜ[iv].

Ο Στέλιος Μανούσακας, όπως διαβάζουμε στο εσώφυλλο του βιβλίου, γεννήθηκε το 1940 στην Κρήτη. Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 τον βρίσκει φοιτητή στο τελευταίο έτος της Σχολής Μηχανολόγων του Πανεπιστημίου της Πίζας· αργότερα θα αποκτήσει το πτυχίο της Φυσικής Σχολής από το Πανεπιστήμιο της Πάρμα.

Υπήρξε στέλεχος της ΕΔΑ Ιταλίας και μέλος του προδικτατορικού ΚΚΕ. Θα διαφωνήσει πολιτικά με τις θέσεις τους και τον Αύγουστο του 1967 είναι ο πρώτος που αποχωρεί διαχωρίζοντας και οργανωτικά τη θέση του. Ιδρυτικό στέλεχος του ΑΜΕΕ και της ΟΜΛΕ [Οργάνωση Μαρξιστών-Λενινιστών Ελλάδας] στην Ιταλία και επικεφαλής της καθοδήγησης μέχρι την πτώση της Χούντας. Μετέχει στα κεντρικά καθοδηγητικά όργανα της ΟΜΛΕ, μέχρι το 1976, οπότε μετεξελίσσεται σε ΚΚΕ(μ-λ) του οποίου και υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη, μέχρι το 1981.

Στο CONTRO VENTO (Κόντρα στον Άνεμο) λοιπόν, «ο Μανούσακας γράφει για μια ελληνική αντιδικτατορική οργάνωση, το ΑΜΕΕ στην Ιταλία, και παράλληλα μάς εισάγει στον πλούσιο κόσμο και την ιστορία της ιταλικής αριστεράς, ενώ συναντάμε όχι μόνο Έλληνες και Ιταλούς, αλλά, έστω και ακροθιγώς, Χιλιανούς, Τούρκους, Ισπανούς, Παλαιστίνιους, Αφρικανούς και άλλους. Παράλληλα μας ταξιδεύει σε διάφορες ηπείρους, καθώς και σε σειρά ιταλικών πόλεων και χωριών. Συναντάμε παράγοντες της ιταλικής αριστεράς, παλιούς παρτιζάνους, τον Ντάριο Φο και άλλες σημαντικές μορφές των κινημάτων της Ιταλίας, από τον Αντριάνο Σόφρι της Λότα Κοντίνουα μέχρι τον Ρενάτο Κούρτσιο των Ερυθρών Ταξιαρχιών» (από το οπισθόφυλλο).

Στα πολλά και διάφορα πρόσωπα που περιδιαβαίνουν στην εξιστόρηση του Μανούσακα, συναντάμε και έναν ακόμη Καρδιτσιώτη. Στη σελίδα 81 διαβάζουμε: «Αυτή την περίοδο γνωρίζω τον αυτοεξόριστο συγγραφέα Ζήση Σκάρο[v], με τον οποίο βρεθήκαμε κάμποσες φορές και συζητώντας βολτάραμε ώρες ατέλειωτες σαν τουρίστες, γιατί ήθελε να του δείξω τη Ρώμη. Από αυτόν μαθαίνω για κάποιες «ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες» όπως έλεγε, για τον καυγά που μαίνεται στην ηγεσία του ΚΚΕ ανάμεσα σε φιλοσοβιετικούς και τους φίλα προσκείμενους προς τους ιταλούς ρεφορμιστές του ΙΚΚ. Με τον Σκάρο κρατήσαμε επαφή και όταν αργότερα, το ’68, θα μάθει ότι έχω φύγει από την ΕΔΑ και είμαι με τους «μαοϊκούς της Αναγέννησης», θα επικοινωνήσει μαζί μου (διατηρώ στο αρχείο μου μέρος της αλληλογραφίας μαζί του). Βρεθήκαμε ξανά, συζητήσαμε, είχε ανάγκη από δουλειά και ζήτησε να του στέλνω τα έντυπά μας. Τότε όπως έλεγε διαφωνούσε και με τις δύο πτέρυγες του διασπασμένου πλέον ΚΚΕ, Αργότερα θα ενταχθεί στην Κολιγιαννική πτέρυγα και θα τον κάνουν πρόεδρο των “Ελληνικών Αντιδικτατορικών Επιτροπών Εξωτερικού”, οπότε και θα τον χάσω».

Στο βιβλίο του ο Μανούσακας παρουσιάζει πλήθος στοιχείων και ντοκουμέντων όχι μόνο για το ΑΜΕΕ αλλά συνολικότερα για τον αντιδικτατορικό αγώνα και την αριστερά στην Ιταλία. Πέρα όμως από την ιστορική αναδρομή και τις προσωπικές καταθέσεις, πέρα από τις διαφωνίες και τις διαφορετικές ερμηνείες-προσεγγίσεις σε πολλά από τα ζητήματα που θίγονται,  είναι εμφανής η απόσταση από τις απαιτήσεις της σημερινής πραγματικότητας. Παρόλα αυτά ο Μανούσακας δεν δηλώνει ότι «πήρε τη ζωή του λάθος». Υπερασπίζεται αυτό το κίνημα και το ιδεολογικοπολιτικό ρεύμα στο οποίο ανήκε και – έτσι τελειώνει το βιβλίο του – επιμένει CONTRO VENTO: «Σαν αρχή, από την αρχή με μια νέα ματιά χωρίς δογματικούς αποκλεισμούς και με μπούσουλα τον Μαρξισμό-Λενινισμό στην πρώτη γραμμή».

Σ.Κ.

(*) Περιεχόμενα: ΕΔΩ

     Διάθεση: Αθήνα: Βιβλιοπωλείο «Εκτός των Τειχών» - Καρδίτσα: 6976688241 

---

[i] Την περίοδο της δικτατορίας ήταν επικεφαλής του ελληνικού προξενείου στη Βενετία και αργότερα, το 1998 επί κυβερνήσεως Κώστα Σημίτη, θα επιβραβευτεί από τον τότε υπουργό Εξωτερικών Θεόδωρο Πάγκαλο, διοριζόμενος ως αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας του υπουργείου του.

[ii] Λόγω της «απαγόρευση αποδημίας» δεν του επιτράπηκε να είναι ούτε στην κηδεία του γιατρού πατέρα του ενώ ήταν ο πρώτος εκλεγμένος με το ΠΑΣΟΚ νομάρχης Καρδίτσας τη περίοδο 1995-1998 (μετά την κατάργηση του θεσμού των διορισμένων από την κυβέρνηση νομαρχών).

[iii] Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα. Ιδρύθηκε στη Στοκχόλμη το 1968 με πρωτοβουλία του Ανδρέα Παπανδρέου.

[iv] Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο. Ιδρύθηκε στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1967 με πρωτοβουλία του Μίκη Θεοδωράκη και μελών της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη και της ΕΔΑ.

[v] Ζήσης Απόστολος (1917-1997). Γεννήθηκε στην Καρδίτσα όπου είχε συνδικαλιστική δράση από τα μαθητικά του χρόνια και γι αυτό το λόγο αποβλήθηκε από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Έγινε μέλος της ΟΚΝΕ, του ΚΚΕ μετέπειτα, όπως και του ΕΑΜ. Το 1967 αυτοεξορίστηκε στη Ρώμη και μετέπειτα σε Παρίσι και Βρυξέλες.