Βαγγελίτσα Κουσιάντζα: “για μια ιδέα ευγενικιά, δίνουμε τη ζωή μας”…

Βαγγελίτσα Κουσιάντζα
δασκάλα
εκτελέστηκε 9-5-1947

Σαν σήμερα, Μάη του 1947, εκτελούνται στο νεκροταφείο της Ξηριώτισσας στη Λαμία 10 μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού που επέζησαν από την τραγωδία της Νιάλας. Μετά από μια δίκη-παρωδία στο έκτακτο στρατοδικείο Λαμίας, οι 10 κομμουνιστές στήνονται μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα  τα ξημερώματα της 9 Μάη 1947. Ανάμεσά τους και η Βαγγελίτσα Κουσιάντζα, η μόνη γυναίκα, από τον Παλαμά Καρδίτσας.

Η Βαγγελίτσα γεννήθηκε το 1918 και ήταν το δεύτερο από τα έξι παιδιά της οικογένειας Κουσιάντζα. Έβγαλε το Γυμνάσιο στη Καρδίτσα και στη συνέχεια σπούδασε δασκάλα στο διδασκαλείο Αλεξανδρούπολης απ’ όπου αποφοίτησε το 1939. Πρωτοδίδαξε στα χωριά του κάμπου Βλοχό, Μάρκο, Παλαμά. Στη κατοχή εντάχθηκε στην αντίσταση και αναδείχτηκε σε στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Με την απελευθέρωση βρίσκεται αντιμέτωπη με την μεταβαρκιζιανή τρομοκρατία των Σούρληδων και των Βουρλάκηδων. Περνάει στην παρανομία και κρύβεται στη Σέκλιζα, στη Ραχούλα και

σ’ άλλα χωριά του Ιτάμου. Συλλαμβάνεται και βασανίζεται απάνθρωπα στο σταθμό χωροφυλακής της Ραχούλας και στη συνέχεια στα μπουντρούμια της Καρδίτσας. Απαλλάσσεται «διά βουλεύματος» αλλά σύντομα την ξαναπιάνουν. Ξανά στα κρατητήρια της Καρδίτσας, νέες δοκιμασίες και νέα βασανιστήρια. Με καρδιακή κρίση μεταφέρεται στο νοσοκομείο Καρδίτσας απ’ όπου, λίγες μέρες αργότερα, σύντροφοί της και το προσωπικό του νοσοκομείου την βοηθάν να δραπετέψει και τη φυγαδεύουν στα χωριά του Ιτάμου, απ’ όπου, ως γραμματέας της Αχτίδας Σέκλιζας του ΚΚΕ, βοηθά με κάθε τρόπο τον αγώνα του ΔΣΕ. Τον Απρίλη του 1947, με τις μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του κυβερνητικού στρατού, θα βρεθεί στην Καστανιά της Καρδίτσας, μαζί με άλλα πολιτικά στελέχη της Νομαρχιακής Επιτροπής και του Γραφείου Περιοχής Θεσσαλίας του ΚΚΕ κι από κει στα Βραγγιανά και στον αυχένα της Νιάλας, όπου και συλλαμβάνεται μαζί με 30 ακόμα αντάρτες και πολιτικά στελέχη.

Να πως τα περιγράφει ο συγκρατούμενός της Βασίλης Φυτσιλής από τη Σέκλιζα, που πιάστηκε κι αυτός στον αυχένα της Νιάλας, στο βιβλίο του «Πληγές του Εμφυλίου»:

«Μας είχαν πιάσει αιχμαλώτους, ξεπαγιασμένους, μέσα στα αντίσκηνα του κυβερνητικού στρατού, στον ανεμοδαρμένο αυχένα της Νιάλας. Τριάντα άντρες, ανταρτόπουλα του Δημοκρατικού Στρατού και στελέχη της Κομματικής Οργάνωσης του ΚΚΕ και μία γυναίκα τη Βαγγελιώ Κουσιάντζα(….). Στη Λαμία στο έκτακτο στρατοδικείο που μας οδήγησαν, εμάς του Δημοκρατικού Στρατού, με μια δίκη-παρωδία και με συνοπτικές διαδικασίες- μας καταδίκασαν, εννιά άντρες και τη Βαγγελίτσα εις θάνατο και τους υπόλοιπους σε ισόβια δεσμά (…)

Πριν τα ξημερώματα, χτυπήσανε οι πόρτες. Κλειδιά στριφογύριζαν στις κλειδαριές. ‘Ήρθε η ώρα! Μ’ έβγαλε ένας δεσμοφύλακας απ’ το δικό μας θάλαμο και με πήγε στους μελλοθανάτους. Το είχαν ζητήσει οι ίδιοι. Με χαιρετούσαν και ο καθένας κάτι μου έβαζε με τρόπο στις τσέπες μου. Μου άφησαν τις τελευταίες παραγγελίες για τους δικούς τους.
Και φτάνει, χαράματα, η κουστωδία, στη μάντρα του νεκροταφείου της Ξηριώτισσας. Και ξεφορτώνουν τους αγωνιστές στον “κρανίου τόπο”. Μα αυτοί, τον τόπο ετούτο της σφαγής και της φρίκης, τον κάνουν χοροστάσι της αντρειοσύνης. Μόλις τους ξεκλειδώνουν απ’ τις χειροπέδες, πιάνουν ο ένας τ’ αλλουνού το χέρι και στήνουν το χορό!

Έχε γεια, καημένε κόσμε

έχε γεια, γλυκιά ζωή!

Η Βαγγελίτσα, φορώντας το κόκκινο μεταξωτό φουστάνι της, σέρνει πρώτη το χορό. Και ακολουθούν όλοι, τραγουδώντας αυτό το “παράξενο”, το συγκλονιστικό ξεφάντωμα. 

 Στη στεριά δε ζει το ψάρι

ουτ΄ ανθός στην αμμουδιά

και οι Έλληνες δε ζούνε

δίχως την ελευθεριά

Και μετά, έπιασαν το τραγούδι που λέγαμε τις τελευταίες μέρες στην απομόνωση. Το “τραγούδι” μας.

Για μια ιδέα ευγενικιά

δίνουμε τη ζωή μας

χαρά σ’ αυτόν που παρατά

για μια τιμή τον κόσμο.

Μήτσος Παπαγεωργίου
αγρότης
εκτελέστηκε 9-5-1947

Οι στρατιώτες του εκτελεστικού αποσπάσματος, που τους ΄λαχε ο κλήρος να εκτελέσουν αυτό το μακάβριο “στρατιωτικό καθήκον”, μένουν πετρωμένοι στις θέσεις τους, σαν αγάλματα. Συγκλονισμένοι παρακολουθούν αυτό το απίστευτο θέαμα, αυτό το δραματικό μεγαλείο των μελλοθάνατων αγωνιστών. 

“…Ετούτοι  είναι οι ληστές;…Οι Προδότες της πατρίδας;…”.

“Για μια ιδέα ευγενικιά δίνουμε τη ζωή μας”!!! Συνεχίζουν το χορό τους οι μελλοθάνατοι, με τη Βαγγελίτσα μπροστά, ν’ ανεμίζει στο χέρι το μαντήλι της.

Βασίλης Τσιρώνης
τελειόφοιτος Νομικής
εκτελέστηκε 9-5-1947 

Πώς να σηκώσουν το όπλο, να σκοτώσουν αυτά τα παλικάρια… Ποιο “στρατιωτικό καθήκον” να εκτελέσουν, όταν βλέπουν απέναντί τους τέτοιους Έλληνες, αδέρφια τους;… Όταν αντικρίζουν την ίδια τη μαχόμενη πατρίδα, ν’ αποκαλύπτεται μπροστά στα μάτια τους με όλη την αληθινή της δόξα…

Ένα φως αστράφτει ξαφνικά μέσα στη συνείδησή τους. “Όχι!” Δε θα ρίξουν τις φονικές τους σφαίρες πάνω σε τούτα τα παλικάρια. Τ’ αδέρφια τους!...

“Επί σκοπόν” ουρλιάζει ο επικεφαλής του αποσπάσματος. Μα κανένας δεν κουνιέται από τη θέση του. Κανένας δε σηκώνει το όπλο.

“Για μια ιδέα ευγενικιά δίνουμε τη ζωή μας!...”

Αλέκος Γαλανίτσας
δάσκαλος
εκτελέστηκε 9-5-1947

Αμηχανία και αναταραχή επικρατεί στους επικεφαλείς του αποσπάσματος και στον κύριο βασιλικό επίτροπο. Μαζεύουν άρον-άρον τους στρατιώτες σε μια καρότσα φορτηγού και τους ξαναγυρίζουν στο τάγμα τους. Τη “λύση του προβλήματος” έδωσαν χωροφύλακες-“μαυροσκούφηδες” και “ΜΑΥδες” τρομοκράτες, του μεταβαρκιζιανού παρακράτους. Άτομα πωρωμένα και αδίστακτα, που εκτελούσαν πρόθυμα και με ευχαρίστηση τη γενική προτροπή των Αγγλοαμερικανών επικυρίαρχων:

“Σκοτώστε τους!”  

Έριξαν τα καυτερά τους βόλια πάνω στα κορμιά των αγωνιστών, ενώ εκείνοι συνέχιζαν το χορό τους. Τα παλικάρια γονατίζουν, διπλώνονται και πέφτουν αιμόφυρτα πάνω στη μαγιάτικη χλόη. “Και τα΄αθώο χόρτο πίνει αίμα αντί για τη δροσιά…”

Οι υπόλοιποι που εκτελέστηκαν μαζί με τη Βαγγελίτσα ήταν οι Τσιρώνης Βασίλης, τελειόφοιτος Νομικής, γραμματέας της Επιτροπής Πόλης Καρδίτσας του ΚΚΕ, Παπαγεωργίου Μήτσιος, αγρότης, Χαλκιάς Κώστας, Γαλανίτσας Αλέκος, δάσκαλος, Βαρνάβας Αλέκος, Χασιώτης Δημήτρης, Καψάλης Θανάσης, Αθάνατος Δημήτρης, Κυρίτσης Χαρίλαος

ΣΚ