«Θάψτε τους νεκρούς»: η αντιπολεμική κραυγή του Ιρβινγκ Σόου στο φεστιβάλ ερασιτεχνικού θεάτρου Καρδίτσας

Με το Θεατρικό Εργαστήρι Διστόμου Θεατροφρένεια και το έργο «Θάψτε τους νεκρούς» αρχίζει αύριο Σάββατο 10 Μάρτη το διαγωνιστικό μέρος του 34ου Φεστιβάλ Ερασιτεχνικού Θεάτρου Καρδίτσας. Το έργο γράφτηκε το 1936, από τον Αμερικάνο Ρωσο-εβραϊκής καταγωγής Ιρβινγκ Σόου. Οι νωπές μνήμες από το Α’ παγκόσμιο πόλεμο, ο ναζισμός και ο φασισμός που απλώνονται στην Ευρώπη και ο ορατά επερχόμενος Β’ παγκόσμιος πόλεμος, ωθούν τον Σόου να γράψει αυτό το αντιπολεμικό έργο-καταγγελία ενάντια στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους. Σήμερα, που στη γειτονιά μας πυκνώνουν τα σύννεφα του πολέμου, που στόλοι και στρατοί συνωθούνται στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο, που οι αντιθέσεις των ιμπεριαλιστών παροξύνονται, που λαοί μακελεύονται, σύνορα επαναχαράζονται και χώρες διαμελίζονται, το έργο του Σόου παραμένει-δυστυχώς- και σήμερα τραγικά επίκαιρο.

Κάπου στο μέτωπο, οι νεκροί στρατιώτες-παιδιά του λαού αρνούνται να ταφούν, «εγείρονται», φωνάζουν «σταματήστε τον πόλεμο», θυμίζουν τους υπαίτιους για τα πολεμικά ματοκυλίσματα των λαών και καλούν μάνες, αδελφές, αρραβωνιαστικιές, συζύγους, όλους τους ζωντανούς να αφυπνιστούν και να αντιπαλέψουν τη φρίκη του πολέμου.

Ο Ιρβινγκ Σόου, γεννημένος το 1913 στην εργατούπολη του Μπρούκλιν, έχοντας υποστεί - όπως όλη η αμερικανική φτωχολογιά - τις μακρόχρονα ολέθριες συνέπειες του κραχ του 1929, διαθέτοντας σπουδαίο ταλέντο, αλλά και ταξική συνείδηση, με το «Θάψτε τους νεκρούς» (το πρώτο του έργο) καταξιώνεται ως ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς του εξαιρετικά δραστήριου στη δεκαετία 1930 αριστερού αμερικανικού θεάτρου.

Το έργο στην Ελλάδα πρωτανέβηκε το 1946 από το θεατρικό σχήμα Ενωμένοι Καλλιτέχνες σε σκηνοθεσία και μετάφραση Γιώργου Σεβαστίκογλου. Οι Ενωμένοι Καλλιτέχνες (4/6/1945-6/10/1946) έχουν καταγραφεί -όχι άδικα- σαν το «Εθνικό Θέατρο του ΕΑΜ». Ο θίασος δημιουργήθηκε µε τη βοήθεια του ΚΚΕ, είχε μεγάλη απήχηση στον χώρο του θεάτρου με πάνω από 50 ηθοποιούς να συμμετέχουν ενώ άλλοι τόσοι ήταν οι καλλιτεχνικοί συνεργάτες, τεχνικό και διοικητικό προσωπικό. Ως προς το μέγεθος και τη δυναμική του, ο θίασος αυτός µόνο µε το Εθνικό Θέατρο θα μπορούσε να συγκριθεί.  Ηθοποιοί που στην Κατοχή είχαν στρατευτεί στις γραμμές του ΕΑΜ συσπειρώθηκαν αμέσως μετά την υπογραφή της συνθήκης της Βάρκιζας και σχημάτισαν ένα θεατρικό σχήμα στρατευμένο στη λαϊκή υπόθεση. Στην προσπάθειά τους να έρθουν σε ρήξη µε το παραδοσιακό αστικό θέατρο και τους θιάσους των πρωταγωνιστών, οι Ενωμένοι Καλλιτέχνες που συγκροτούνται σε νομικό πρόσωπο τον Φλεβάρη του 1945, οργανώνονται σε εταιρική βάση µε ισότιμη συμμετοχή όλων των µελών. Η οργάνωση και η εσωτερική τους λειτουργία, σύμφωνα µε το καταστατικό τους, στηρίζεται στη συλλογική διαδικασία λήψης όλων των αποφάσεων. Η ολομέλεια  του θιάσου είναι που αποφασίζει για όλα, ακόμα και για τη σκηνοθετική γραμμή και τη διανομή μιας παράστασης. Στον θίασο συμμετείχαν από τους παλιότερους ηθοποιούς οι Αιμίλιος Βεάκης, Αντώνης Γιαννίδης, Θόδωρος Μορίδης, Χρήστος Τσαγανέας, Σµαρώ Στεφανίδου, Μιράντα Μυράτ, Άννα Λώρη, Νάσος Κέδρακας, Δήμος Σταρένιος, ενώ από τους νεότερους οι Ασπασία Παπαθανασίου, Αλέκα Παΐζη, Τζόλυ Γαρµπή, Τίτος Βανδής, Αλέξης Δαµιανός, Λυκούργος Καλλέργης, Μαρία Φωκά, Μίµης Φωτόπουλος, Μιχάλης Μπούχλης, Νίκος Τζόγιας, Γιώργος Γιολάσης κ.ά. Εκτός από τον Γιώργο Σεβαστίκογλου, µόνιµο σκηνοθέτη του σχήματος, µε τον θίασο συνεργάζονται οι σκηνοθέτες: Γιαννούλης Σαραντίδης, Κώστας Μιχαηλίδης και Τάκης Μουζενίδης, οι σκηνογράφοι: Γιώργος Βακαλό, Γιάννης Στεφανέλλης, Σπύρος Βασιλείου, οι µεταφραστές: Λέων Κουκούλας, Κλ. Καρθαίος και ο µουσικοσυνθέτης Μάνος Χατζηδάκης.

Η παράσταση του 1946 ανέβηκε στο θέατρο «Βρετάνια» και στο Ριζοσπάστη της εποχής (17.2.1946) δημοσιεύτηκε η παρακάτω κριτική με υπογραφή Πάλης Κ.:

 «Είναι ένας πραγματικός άθλος και μια θριαμβευτική επιτυχία για τους «Ενωμένους Καλλιτέχνες» το ανέβασμα του έργου του Αμερικανού συγγραφέα Ίρβιν Σώου «Θάψτε τους νεκρούς». Έργο βαθειά ανθρώπινο, πρωτότυπο στη σύλληψή του, καυστικό στην ανατόμηση της κεφαλαιοκρατικής κοινωνικής διάρθρωσης, άξιο να περάσει στην περιοχή των έργων τέχνης. Επί δύο ώρες, με το ξετύλιγμά του, αφήνει το θεατή καθηλωμένο, άναυδο, συγκινημένο, με το συναίσθημα μιας ψυχικής καταιγίδας και στο τέλος κατορθώνει και λάμπει από το φως όλων των αδικημένων, των φτωχών, των βασανισμένων, που, ζωντανοί και νεκροί αντάμα, ανεβαίνουν-ανεβαίνουν ανατρέποντας τους λίγους εκμεταλλευτές.

Οι νεκροί ενός αντικοινωνικού πολέμου, που αναστήνονται, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον άδικο χαμό τους, και δεν δέχονται να ταφούν, είναι όλοι οι σημερινοί σκλάβοι που χαροπαλεύουν στη σκοτεινιά του κοινωνικού υπόγειου, που μη θέλοντας να παραμείνουν αυτού, σηκώνονται, ορθώνονται για να πάρουν τη θέση τους κάτω από τον ήλιο. Και την παίρνουν.

Ο σκηνοθέτης Σεβαστίκογλου έδωσε ένα υπέροχο δείγμα της καλλιτεχνικής του αξίας γιατί κατόρθωσε, με τα περιορισμένα τεχνικά μέσα που διέθετε, να στήσει κατά τρόπο άψογο ένα σύνολο εικοσιπέντε ηθοποιών, μέσα σε δεκαεννιά συνεχείς πρωτότυπες εικόνες και να δώσει έτσι την γνήσια ατμόσφαιρα του έργου.

Για τους ηθοποιούς έχει να πει κανείς τα καλύτερα λόγια. Σ’ ένα τέτοιο έργο συνόλου το ύφος της ερμηνείας δόθηκε απ’ το σύνολο των ηθοποιών. Η Ασπ.Παπαθανασίου στο ξέσπασμα μια τραγικής σκηνής, η Αλ.Παΐζη στο ρόλο της απελπισμένα ερωτευμένης κοπέλας, η .. Ιατρίδου χαρακτηριστική στο ρόλο της Μάρθας που βροντοφωνάζει: «είναι καιρός να σηκωθούν και οι ζωντανοί αντάμα», κι η Ιωαννίδου, η (δυσανάγνωστο), η Γαρμπή, ο Τ.Βανδής, ο Φωτόπουλος, ο (δυσανάγνωστο), ο Λ.Καλλέργης. Τέλος ο Α.Βεάκης, Αθ.Κεδράκας, Δ.Σταρένιος, Α.Δαμιανός, (δυσανάγνωστο) έδωσαν όλη την υποβλητικότητα του ρόλου τους»

Αξίζει να το δούμε.

ΣΚ

(με στοιχεία παρμένα από διάφορες πηγές του διαδικτύου)