75 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ

Συμπληρώθηκαν σήμερα, 27  του Σεπτέμβρη, 75 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ. Λιγότερο γνωστή είναι μια άλλη ημερομηνία, ιδιαίτερα σημαντική όμως για τη συγκρότηση της Αντίστασης στην Καρδίτσα. Στις 22 Μάη του 1941, δηλαδή τέσσερις μήνες νωρίτερα  από την επίσημη ίδρυση του Ε.Α.Μ. (27 Σεπτέμβρη 1941), μερικοί δραστήριοι κομμουνιστές της Καρδίτσας, αποκομμένοι από την τότε ηγεσία του ΚΚΕ  και χωρίς «επίσημη» καθοδήγηση, πήραν την πρωτοβουλία και συγκρότησαν στη Καρδίτσα την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση, το Εθνικό Μέτωπο που αποτέλεσε τη «μαγιά» για τη μετέπειτα οργάνωση του Ε.Α.Μ.  Ψυχή και οργανωτής αυτής της προσπάθειας ήταν ο καρδιτσιώτης Νίκος Αθανασίου (Γαριβάλδης), παλιός κομμουνιστής που η κατοχή τον βρήκε μαζί με άλλους κομμουνιστές εξόριστο στη Φολέγανδρο. Αρχές Μαΐου του 1941 ο Ν. Αθανασίου δραπετεύει από τη Φολέγανδρο και επιστρέφει στην Καρδίτσα.

Από το βιβλίο του «Οι ανυποχώρητοι» (Αθήνα 1990), χρονικό που καταθέτει τα προσωπικά του βιώματα από τη συμμετοχή του στο λαϊκό κίνημα, αναδημοσιεύω το κεφάλαιο που αναφέρεται στην δημιουργία του Εθνικού Μετώπου στην Καρδίτσα.

«Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΣΕ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ.

Εμείς στη Φολέγανδρο είχαμε διαπαιδαγωγηθεί πάνω σε όλα τα προβλήματα της χώρας μας, εθνικά και διεθνή που είχαν επίδραση στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική καθώς και πάνω στις διάφορες μορφές οργάνωσης κομματικές και εξωκομματικές. Είχαμε στελέχη με μόρφωση και πείρα όπως τον Στέργιο Αναστασιάδη, που είχε σπουδάσει στη Σοβιετική Ένωση, τον Παντελή Καραγκίτση, τον Β. Γεωργίου, τον Κώστα Χατζήμαλλη, μαθηματικό, αφοσιωμένο αγωνιστή στο Κόμμα, που τον εκτέλεσαν οι Γερμανοί στη Θεσσαλονίκη. Κάναμε όλα τα μαθήματα: οργανωτικά, συνδικαλιστικά, συνεταιριστικά, αγροτικά, πολιτική οικονομία, φιλοσοφία, στρατιωτικοπολεμικά (πόσων ειδών

πολέμους έχουμε και τι θέση παίρνουν οι κομμουνιστές σε κάθε μορφή πολέμου). Κάναμε διαλέξεις για τα διάφορα κινήματα διεθνή, πολιτικά και εθνικοαπελευθερωτικά, π.χ. Κινέζικο κίνημα, Κουό Μιν Τανγκ, κλπ, ή για τη δράση των κομμουνιστών σε παράνομες συνθήκες σύμφωνα με τη Μαρξιστική αρχή: «οι κομμουνιστές δουλεύουν κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Νόμιμα όταν το επιτρέπουν οι συνθήκες και παράνομα όταν το απαγορεύει η φασιστική αντίδραση». Ακόμα σε περίοδο πολέμου ή φασιστικής δικτατορίας μπορεί να απομονωθούμε, να χάσουμε τη σύνδεση με την καθοδήγηση και την οργάνωση. Θα πρέπει ο κομμουνιστής, όπου κι αν βρίσκεται να μελετήσει την κατάσταση και να πάρει πρωτοβουλία, να καθορίσει πολιτική γραμμή και ανάλογα να δράσει. Σε περίπτωση σύλληψης, βασανισμών κλπ να κρατάει το στόμα του κλειστό.

Έτσι λοιπόν ήμασταν εφοδιασμένοι από πλευράς μόρφωσης και πείρας οι 200 περίπου της Φολεγάνδρου και των άλλων νησιών, (φυσικά δεν είμαστε ρομπότ κουρδισμένα, έπρεπε αυτά τα εφόδια να τα εφαρμόσει ο καθένας διαφορετικά ανάλογα με τις συνθήκες τοπικές και εθνικές), και σκορπίσαμε σ’ όλη την Ελλάδα με εντολή «να μην συνδεθούμε με τις υπάρχουσες οργανώσεις είτε ανήκουν στην Κεντρική Επιτροπή είτε στην Προσωρινή Διοίκηση, παρά μόνο με δική μας πρωτοβουλία και ευθύνη και με τις γνώσεις που έχουμε να δράσουμε σαν κομμουνιστές στηριζόμενοι σε γνωστούς μας κομμουνιστές και άλλες προσωπικότητες, όπου είχαμε εμπιστοσύνη και δεν είχαν κάνει δήλωση». 

Εγώ πήγα στην Καρδίτσα. Κεντρική γραμμή δεν υπήρχε (όπως ανέφερα παραπάνω υπήρχε σύγχυση, χάος και στο λαό και στο Κόμμα). Έπρεπε να μελετήσω την καινούργια κατάσταση που δημιουργήθηκε με τους στρατούς κατοχής και την κυβέρνηση Τσολάκογλου.

Ούτε λόγος να γίνεται, κατέληξα στην απόφαση ότι ο αγώνας είναι εθνικοαπελευθερωτικός. Συναντήθηκα με ορισμένους συντρόφους που ήξερα από παλιά και δεν είχαν κάνει δήλωση αλλά και δεν συνεργάζονταν με την τοπική οργάνωση που ανήκε στην Π.Ε. Βόλου του ΚΚΕ της Κεντρικής Επιτροπής Δ.Παπαγιάννη-Κτιστάκη. Στο Βόλο γραμματέας ήταν ο Γιάννης Γουλιμάρης. Ήρθα σε επαφή χωριστά με τους Χαρίλαο Τζαφάλια, Βαγγέλη Παπαπολίτη, Κ. Παπούλια, Γ. Καλαντζή, Βαγγέλη Καπνιά, Αριστείδη Μητρογώγο, Γεώργιο Αντωνίου, Κώστα Καφαντάρη (Νικηταρά), Παρμενίωνα Αβδελίδη, Άγγελο Παπαϊωάννου, Αποστόλη Ζήση, Βαγγέλη Κορκόντζελο, Κώστα Μαντζιάρα, Βασίλη και Βαγγέλη Κάκο και άλλους. Διάλεξα απ’ αυτούς τους πιο δοκιμασμένους κομμουνιστές, τους Χαρίλαο Τζαφάλια και Βαγγέλη Παπαπολίτη που ήταν και πριν από τη δικτατορία μέλη του ΚΚΕ, εργάτες και οι δύο, και αυτοί μου υπέδειξαν τους άλλους που είχαν κρατήσει καλή στάση στην περίοδο της Μεταξικής δικτατορίας και ήταν πιο κοντά στο ΚΚΕ. Τον Κ. Παπούλια εργάτη, τον Βαγγέλη Καπνιά λογιστή σε Ηλεκτρική Εταιρεία, τον Αριστείδη Μητρογώγο, λογιστή, τον Γιώργο Αντωνίου νέο ενθουσιώδη, τον Βασίλη και τον Βαγγέλη Κάκο, επίσης λογιστές, τον Κώστα Μαντζιάρα και τον Λεωνίδα Ραβανό. Με τους Χ. Τζαφάλια και Βαγ. Παπαπολίτη είχα ιδιαίτερες επαφές και τους ανέπτυξα τις απόψεις μου για το θέση που πρέπει να πάρουμε, δεδομένου ότι ήμασταν ξεκομμένοι και δεν υπήρχε επιτροπή και καθοδήγηση. Θάπρεπε μόνοι μας να αναλάβουμε την ευθύνη για να καθορίσουμε πολιτική γραμμή και οργάνωση της πάλης του λαού για την πραγματοποίησή της. Ταυτόχρονα πήρα ιδιαίτερα τον Βαγγέλη Καπνιά, τον Αριστ. Μητρογώγο και τον Λεωνίδα Ραβανό και γράψαμε διακήρυξη της Αχτιδικής Επιτροπής της κομματικής οργάνωσης Καρδίτσας προς τον λαό που την είχα ετοιμάσει μόνος μου. Εγώ υπαγόρευα και αυτοί έγραφαν σε καρμπόν. Η διακήρυξη περιείχε σε γενικές γραμμές τα εξής:

«Το όργανο που καθοδηγεί τον αγώνα θα ονομαστεί Εθνικό Μέτωπο.

Οι οργανώσεις βάσης θα ονομαστούν Ομάδες Εθνικής Λευτεριάς.

Στο Εθνικό Μέτωπο μπορούν να πάρουν μέρος όλοι οι Έλληνες, ανεξάρτητα από πολιτικές πεποιθήσεις, εκτός από συνεργάτες των κατακτητών. Οι κατακτητές φασίστες Γερμανοί και Ιταλοί χτυπάνε χωρίς διάκριση τους Έλληνες από εργάτες και αγρότες μέχρι βιομήχανους.

Καθήκον όλων των Ελλήνων είναι ενωμένοι να παλαίψουν για να τους κάνουν δύσκολη την παραμονή τους στη χώρα μας και να ανεβάσουν την πάλη μέχρι το τελικό διώξιμό τους απ’ την Ελλάδα. Επίσης να παλαίψουμε για ψωμί, δουλειά, για συνδικαλιστικές ελευθερίες, ενάντια στις αρπαγές και λεηλασίες της παραγωγής σιτηρών, αιγοπροβάτων, βοοειδών και άλλων αγροτικών προϊόντων όπως ελαιών, λαδιού, σουσαμιού κλπ. Επίσης να γίνουν συσσίτια για τους μαθητές και τους φοιτητές. Να δοθεί καλαμπόκι στις ορεινές περιοχές, όπως η Αργιθέα.

Ο αγώνας πρέπει να είναι συνεχής, ξεκινώντας από τα πιο μικρά και άμεσα προβλήματα που απασχολούν τους εργάτες, τους δημόσιους υπάλληλους, τους αγρότες, τους επαγγελματίες κλπ και φτάνοντας μέχρι την τελική εξέγερση για το διώξιμο των κατακτητών από την πατρίδα μας και την απόκτηση της ποθητής εθνικής μας λευτεριάς.

Καθήκοντα που βάζει η «Διακήρυξη» εκτός των παραπάνω είναι η οικονομική ενίσχυση για τις ανάγκες του αγώνα, το κρύψιμο όπλων, η στρατολόγηση νέων μελών, η διατήρηση υψηλού εθνικού φρονήματος, η αλληλεγγύη σε όσες ελληνικές οικογένειες υποφέρουν και πρέπει να τους δοθεί ενίσχυση κλπ

Και κατέληγε με το πολιτικό ζήτημα ότι πρέπει να λυθεί μετά την απελευθέρωση με σχηματισμό κυβέρνησης από όλα τα κόμματα και προκήρυξη εκλογών με απλή αναλογική, ώστε η χώρα να μπει σε περίοδο ομαλού πολιτικού βίου.

Ζήτω το ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ, ΖΗΤΩ ΤΟ ΚΚΕ

Η Αχτιδική Επιτροπή της Κομμουνιστικής Οργάνωσης Καρδίτσας

22 Μάη 1941»

Η διακήρυξη αυτή γράφτηκε σε πολλά αντίτυπα και σε υστερόγραφο γίνονταν σύσταση όσοι έχουν τη δυνατότητα να την αντιγράψουν και να την  διαδόσουν. Αυτά έθεσα υπ’ όψη των Χ. Τζαφάλια και Βαγγ. Παπαπολίτη. Διάβασαν τη Διακήρυξη και συμφώνησαν σε όλα τα σημεία. Συμφωνήσαμε επίσης να κάνουμε σύσκεψη της Νέας Αχτιδικής Επιτροπής της Κ.Ο. Καρδίτσας του ΚΚΕ. Η σύσκεψη έγινε σε ένα σπίτι συντρόφων και πήραν μέρος οι: Χαρ. Τζαφάλιας, Βαγγ. Παπαπολίτης, Κων. Παπούλιας, Γιώργος Καλαντζής, Βαγγέλης Καπνιάς, Αριστείδης Μητρογώγος, Βασίλης Κάκος, Βαγγέλης Κάκος, Γιώργος Αντωνίου, Κων. Μαντζιάρας, Λεωνίδας Ραβανός. Έκανα εγώ εισήγηση και ανέπτυξα με λεπτομέρειες τα καθήκοντα που μπαίνουν μπροστά στους Κομμουνιστές στις καινούργιες συνθήκες που δημιουργήθηκαν μετά την κατάκτηση της χώρας μας από τους Γερμανοϊταλούς φασίστες και από τους Βούλγαρους φασίστες στην Ανατολική Μακεδονία. Είπα ότι ο αγώνας έχει χαρακτήρα εθνικοαπελευθερωτικό, ότι καλεί όλους τους Έλληνες από εργάτες μέχρι βιομήχανους να παλαίψουν για να επιβιώσουν και για να διώξουν τους κατακτητές ώστε με την εθνική απελευθέρωση να σχηματιστεί κυβέρνηση από όλα τα κόμματα που θα προκηρύξει εκλογές με το σύστημα της απλής αναλογικής κλπ. Όλα αυτά πάνω στο πνεύμα της διακήρυξης για τη συγκρότηση Εθνικού Μετώπου.

Θα ήθελα εδώ να υπογραμμίσω άλλη μια φορά, πως όλη η παραπάνω συλλογιστική για τη διοργάνωση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα που θα στηριζόταν πάνω στην ιδέα του Εθνικού Μετώπου, είχε βέβαια τις ρίζες της στα όσα είχα διδαχτεί στη Φολέγανδρο – όπως ανέφερα και στην αρχή – αλλά οι συγκεκριμένες ενέργειες και τα συνθήματα που θα κινητοποιούσαν το λαό, προέκυψαν από τη μελέτη της επιτόπιας κατάστασης.Διάβασα τη διακήρυξη και συμφώνησαν όλοι. Πήραν το λόγο ένα-ένας. Μιλούσαν για τον τρόπο δουλειάς και για τη διάδοση της νέας γραμμής στα χωριά.

Βγάλαμε γραμματέα τον Χαρ. Τζαφάλια, οργανωτικό γραμματέα, ταμία κλπ. Εγώ ανέλαβα και την ευθύνη για την οργάνωση και συγκρότηση επιτροπής του Εθνικού Μετώπου που να συμμετέχουν και πολίτες άλλων κομμάτων για να έχει πραγματική έννοια και περιεχόμενο το Εθνικό Μέτωπο. Για το σκοπό αυτό ήρθα σε επαφή με διανοούμενους, επαγγελματίες, αγρότες που ήταν τοποθετημένοι σε άλλα κόμματα, στο Αγροτικό Κόμμα, στο Εργατο-αγροτικό του Παπαναστάση που το εκπροσωπούσαν στην Καρδίτσα ο Λάμπρος Καταφυγιώτης και ο Νίκος Ευαγγελόπουλος. Επίσης με εκπρόσωπο του Γιάννη Σοφιανόπουλου, με τον Στέλιο Αλαμανή των Προοδευτικών Φιλελεύθερων του Γεωργίου καφαντάρη και με άλλες παρατάξεις.

Από τη δική μας πλευρά, που ήταν πολύ κοντά στο Κόμμα και μπορούσαν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη συγκρότηση του Εθνικού Μετώπου πήραν μέρος οι Παρμενίων Αβδελίδης, Άγγελος Παπαϊωάννου, Κώστας Καφαντάρης (Νικηταράς), Σωτήρης Μίχος συνδικαλιστής, Απόστ. Ζήσης. Οι τρεις πρώτοι, δικηγόροι με κύρος, είχαν απήχηση στους παράγοντες των άλλων κομμάτων. Ο Α. Ζήσης ήταν νεαρός φοιτητής, ανήσυχος και ανυπόμονος για δράση αλλά και πνεύμα αντιλογίας. Αργότερα προστέθηκαν και άλλοι: ο Βασίλης Τσιρώνης, ο Βασίλης Μπούδρας, ο Αλέκος Καρυάς, ο Σωτήρης Μπαρμπουνάκης δάσκαλος, ο Θεόκριτος Γούλας, ο Γιάννης Κοσπεντάρης και ο Κώστας Γρυμπογιάννης καθηγητές. Στη νεολαία τότε ήταν και ο Θανάσης Τσουπαρόπουλος, ο Απόστολος Στρογγύλης και ο Βασ. Μαργάρας που ενστερνίστηκαν γρήγορα το πρόγραμμα και τις αρχές του Εθνικού Μετώπου όπως ήταν διατυπωμένες στην «Διακήρυξη». Έτσι οργανώθηκε η Επιτροπή του Εθνικού Μετώπου στην Καρδίτσα. Αργότερα, όλοι οι παραπάνω έγιναν μεσαία και ανώτερα στελέχη του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος.» 

(*) Ο Νίκος Αθανασίου γεννήθηκε το 1912 στη Καρδίτσα. Ο πατέρας του Αναστάσης (Τάσιος) Αθανασίου κατάγονταν από το Κρυονέρι Καρδίτσας και η μητέρα του Αγγελική Φασιανού κατάγονταν από το Μοσχάτο (Βλάσδο). Νεαρός ακόμα, μόλις είχε τελειώσει το σχολαρχείο, αναμίχθηκε στο Κομμουνιστικό Κίνημα, στο οποίο αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή του. Αρχικά εντάχθηκε σαν συνδικαλιστικό και οργανωτικό στέλεχος στην ΟΚΝΕ και σε συνέχεια στο ΚΚΕ. Προτού καλά-καλά γίνει είκοσι χρόνων γνώρισε διώξεις, συλλήψεις, καταδίκες, φυλακές και εξορίες. Υπήρξε ένα από τα πιο δραστήρια στελέχη του Αντιστασιακού αγώνα. Μετά την απελευθέρωση γνώρισε καινούργιες διώξεις, φυλακίσεις και εκτοπίσεις που διάρκεσαν 20 περίπου χρόνια. Εξορίστηκε στη Φολέγανδρο, στη Γυάρο, στην Κέρκυρα. Πέθανε το 1997. (τα βιογραφικά του στοιχεία είναι από το βιβλίο του «οι ανυποχώρητοι»).

ΣΚ